117

 O, göklerin ve yerin yaratıcısıdır. Bir şeye hükmettiği zaman ona ancak "ol” der; o da oluverir.

"Bedîüs semavati velard” bedî' mübdi' (örneksiz yaratıcı) demektir. Şu beyitteki semi' de öyledir:

Sevgilim Reyhane'den midir bu sesini duyuran aşk davetçisi,

Beni uyandırıyor da arkadaşlarım yatıyor!

Ya da onun gökleri ve yeri örneksiz yaratılmıştır demektir ki, bedua fehüve bediün'den gelir. Bu da dördüncü delildir. İzahı şöyledir: Baba çocuğun aslıdır, ondan ayrılmakla etkilenir. Allahü teâlâ bütün eşyayı yoktan var edendir, mutlak etkendir, etkilenmekten münezzehtir, öyleyse baba olamaz. İbda' bir şeyi örneksiz yaratmaktır. O buraya maddelerle suret yapmak demek olan sun'dan daha layıktır. Tekvin ise değiştirmekle ve genellikle zaman içinde icat etmektir. Lehu'daki zamirden bedel olarak bedîi, medh üzere (bedîa) olarak da okunmuştur. (Bir şeyi yaratmak istediği zaman) kada'nın aslı bir şeyi sözlü olarak bitirmektir, Meselâ:

"Ve kada rabbuke” (İsra: 23) kavlinde olduğu gibi ya da eylemli olarak bitirmektir, Meselâ:

"Onları yedi gök olarak yaptı” (Fussilet; 12) gibi. İrade-i İlâhiyenin bir şeyi mutlaka meydana getirecek şekilde taalluk etmesine denir.

(Ona ancak "ol” der; o da oluverir) bu da kâne-i tamme'den gelir yani meydana gel, der o da meydana gelir. Bundan gerçek emir ve emre itâat murat edilmemiştir. Belki bu, irâdesinin taalluk ettiği şeyin ara vermeksizin ve duraklamaksızm oluşmasına misaldir. Bunda yoktan var etmenin manasını belirleme ve beşinci delile de îma vardır. O da şöyledir: çocuğu yaratmak çeşitli evrelerle olur, Allahü teâlâ’nın işi ise böyle şeylere muhtaç değildir. İbn Âmir nûn'un fethi ile feyekune okumuştur.

Bil ki, bu sapıklığın sebebi şudur: Geçmiş şerîat sahiplen Allahü teâlâ'ya ilk sebep olmasıyla baba derlerdi. Hatta baba küçük Rabb, kusurdan uzak Allah da büyük Rabb derlerdi. Sonra onların Câhilleri bundan doğum manasının murat edildiğini zannettiler, taklit yoluyla buna itikat ettiler. Bunun içindir ki, bunu diyen kâfir olur ve fesat maddesini kesmek için de bundan men edilir.