240

İçinizden ölüp de geriye eşler bırakanlar, eşleri için evlerinden çıkarılmayarak yılma kadar faydalanmalarını tavsiye etsinler. Eğer çıkarlarsa onların meşru şeylerden kendi başlarına yaptıklarında size günah yoktur. Allah mutlak gâlibtir, hikmet sâhibidir.

"Velezine yüteveffevne minküm veyezerune ezvacen vasiyyeten liezvacihim” Ebû Amr, İbn Âmir, Hamze ve Hafs da Âsım'dan rivâyetle nasb ile vasiyyeten okumuşlardır, takdiri de şöyledir: Vellezine yüteveffevne minküm yusune vasiyyeten yahut liyusu vasiyyetendir ya da keteballahu aleyhi vesiyyetendir ya da keteballahu aleyhim vesiyyetendir.

Yahut elzim Ellezîne yüteveffevne vasiyyeten demektir. Vasiyyeten yerine kütibe aleykümül vasiyyetü liezvaciküm metaan ilel havli kırâati da bunu destekler. Diğerleri de refile okumuşlardır ki, takdiri şöyledir: Ve vasiyyetüllezine yüteveffevne yahut hükmünüm vasiyyetündür yahut vellezine yüteveffevne ehlü vasiyetindir yahut kütibe aleyhim vasiyyetündür yahut aleyhim vasiyyetündür. Yerine metaun da okunmuştur.

"Metaen ilelhavli” bu da ızmar edildiği takdirde "yusune” ile yoksa vesiyyeten ile mensûbtur.

Yahut da bimetain okuyana göre bununla (harfi çerin hazfi ile) mensûbtur. Çünkü o temıî (yararlandırma) manasınadır.

"Gayra ihraç” ondan bedeldir ya da te'kit eden mastardır, Meselâ: Hazel kavlu ğayru mâ tekul (bu senin dediğin söz değildir) gibi.

Ya da ezvacihim'den hâl’dir, yani gayra muhracatin, demektir.

Mana da şöyledir: Ölenlere can çekişmeden önce eşleri için ölümlerinden sonra bir yıl meskende tutulmalarını vasiyet etmeleri vâciptir. Bu da İslâm'ın başında idi, sonra süre "dört ay on günle” (Bakara: 224) değiştirildi. Bu, her ne kadar okumada önce ise de inişte sonradır. Nafaka da kadını dörtte bire veya sekizde bire mirasçı kılmakla düştü. Arkasından mesken ise bize göre sabittir, Ebû Hanîfe'ye göre değildir.

"Eğer çıkarlarsa” kocaların evlerinden "size günah yoktur” ey idareciler "kendi haklarında yaptıkları şeylerde” Meselâ koku sürünmek ve yas tutmayı terk etmek gibi.

"Meşru şeylerden” şerîatın reddetmediği şeylerden, demektir. Bu da; kocanın evinden ayrılmamak ve ona yas tutmak gibi şeylerin kadına vâcip olmadığını, onun sadece evden çıkmamakla nafaka almak ve çıkmakla almamak arasında serbest olduğunu gösterir.

"Allah mutlak gâlibtir” kendine muhalefet edenlerden intikâm alır,

"hikmet sâhibidir” menfaatlerini gözetir.