265

Mallarını Allah rızâsını elde etmek ve nefislerini tespit etmek için harcayanların hâli de tepelik bir yerde bulunan ve kendisine bol yağmur değip de meyvesini iki kat veren bir bahçenin hâli gibidir. Eğer ona bol yağmur düşmezse bir çisinti değmiştir. Allah yaptıklarınızı pekiyi görmektedir.

"Mallarını Allah rızâsını elde etmek ve nefislerini tespit etmek için harcayanların hâli” nefislerinin bir kısmını îman üzerinde tespit etmek için demektir, çünkü mal rûhun yarısıdır (canın yongasıdır). Binaeanaleyh kim malını Allah rızâsı için bonkercesine harcarsa, nefsinin bir kısmını tespit etmiş olur. Malını ve canını çekinmeden harcarsa hepsini tespit etmiş olur.

Ya da İslâm'ı tasdik etmek ve asıl nefsinden başlayarak mükâfat kazanmak için harcayanlar demektir. Bunda şuna dikkat çekilmiştir ki, harcayanın harcamasındaki hikmet, nefsi cimrilikten ve mal sevgisinden arındırmaktır.

"Tepelik bir yerde bulunan bahçenin hâli gibi” yani bunların zekattaki harcamalarının hâli yüksek bir yerdeki bahçenin hâli gibidir. Çünkü onun ağacı daha güzel ve meyvesi daha temiz olur. İbn Âmir ile Âsım feth ile rebvetin okumuşlardır. Kesr ile de (ribvetin) okunmuştur ki, üçü de geçerli lügattir.

"Esabeha vabilün” vabil iri damlalı yağmur demektir.

"Feâtet üküleha” meyvesini verdi demektir. İbn Kesîr, Nâfi' ve Ebû Amr hafif olması için sükûn ile (ükleha) okumuşlardır.

"Dı'feyn” o yağmur sebebiyle iki kat ürün verdi demektir. Dı'f'tan maksat bir mislidir, nitekim Allahü teâlâ’nın:

"Min küllin zevceynis neyni” (Hûd: 40) kavimdeki zevc'ten de tek murat edilmiştir. Dört misli de denilmiştir. Nasbi da hâl üzeredir yani bir kat demektir. (Eğer ona bol yağmur düşmezse bir çisinti değmiştir) yusibuha talkın yahut fellezi yusibuha talkın yahut fetallun yekfiha demektir. Çünkü toprağı iyidir ve yeri yüksek olduğu için de havası serindir. Tali da ufak damlalı yağmur (çisinti) demektir.

Mana da şöyledir: Bunların harcamaları Allah katında makbuldür, hiçbir şekilde zâyi olmaz. Duruma göre farklılık gösterse de mahrum kalmazlar. Bu, Allah katındaki hâllerinin yüksek yerdeki bahçe ile ve çok ve az harcamalarının da âhirette artağan şekilde bol yağmur ve çisinti ile temsil olmak da câizdir.

"Allah yaptıklarınızı görmektedir” bu da gösterişten sakındırmakta ve ihlâsa özendirmektedir.