96

Şüphesiz insanlar için ilk kurulan Ev, Mekke'de mübarek ve âlemler için hidâyet olan Ev'dir.

"Şüphesiz insanlar için konulan ilk Ev” yani ibâdet için konulan ve mabet olarak yapılan ev demektir, bunu koyan da Allahü teâlâ'dır. Malum kalıbı (vadaa) şeklinde okunması da bunu gösterir.

"Lellezi bibekkete” Mekke'deki Ev'dir. Bekke Mekke'nin başka bir lügatidir, tıpkı nübiyt ve nümiyt, ratib ve ratim, lazib ve lâzım gibi. Bunun Mescidin yeri olduğu söylenmiştir ki, Mekke şehrin adıdır, bekke kökünden gelir ki, sıkıştırmak manasınadır ya da kırmak manasına gelen bekke'dendir. Çünkü o, zorbaların boyunlarını kırar.

Rivâyete göre aleyhisselâm Efendimize, insanlar için yapılan ilk evi sordular, Mescid-i harâm, sonra da Mescid-i Aksa, dedi. Aralarında ne kadar zaman olduğu soruldu: Kırk yıl, dedi.

Şöyle de denilmiştir: Onu ilk yapan İbrâhîm'dir, sonra çöktü, onu Cürhümlüler, sonra da Amalikalılar, sonra da Kureyşliler yaptı.

Şöyle de denilmiştir: Onu ilk yapan Âdem'dir, tufanda izi silindi, sonra da onu İbrâhîm yaptı.

Şöyle de denilmiştir: Onun yerinde Âdem'den önce Durah denilen bir ev vardı, onu melekler tavaf ederdi. Âdem yere indirilince onu haccetmesi ve tavaf etmesi emredildi. Tufanda dördüncü kat göğe kaldırıldı, şimdi melekler onu gökte tavaf ederler. Bu görüş, Âyetin zahirine uymamaktadır. Şöyle denilmiştir: Maksat onun şerefte ilk olmasıdır, zamanda değil.

"Mübarek” hacceden, umre yapan, yanında itikafa giren ve etrafında tavaf eden için hayrı ve yararı çok demektir. Lillezi zarfının hâlidir.

"Âlemler için hidâyet olarak” çünkü kıbleleri ve mabetleridir. Bir de onda acayip âyetler vardır, nitekim şöyle buyurmuştur: