168

Evlerinde oturup da kardeşleri için:

"Eğer bize itâat etselerdi öldürülmezlerdi” diyenler var ya, onlara:

"Eğer doğru adamlarsanız ölümü kendinizden çevirin” de.

"Ellezîne Kâlû” yektumune'nin vâv'mdan bedel olarak merfû’dur ya da zem üzere veyahut Ellezîne nafeku'nûn sıfatı olarak mensûbtur yahut biefvahihim veyahut kulubihim'deki zamirden bedel olarak mecrûrdur. Şairin şu mısraında olduğu gibi:

O kadar cömert olan Hatim bile cimrilik ederdi

(Sondaki hatim cudihi zamirinden bedeldir).

"Kardeşlerine” yani onlar için demektir, Uhut savaşında öldürülen akrabalarını yahut hemcinslerini murat ediyorlar,

"ve kaadu” kad takdiri ile hâl’dir, yani savaştan geri kalarak diyenler,

"bize itâat etselerdi” oturup Medîne'de kalmada (öldürülmezlerdi) bizim öldürülmediğimiz gibi. Hişâm te'nin şeddesi ile mâ kuttilu okumuştur.

"De ki: Eğer doğru adamlarsanız ölümü kendinizden çevirin” yani eğer öldürülmesi yazılan kimseden ölümü ve sebeplerini def etmeye gücünüz yeterse, kendi nefislerinizden def edin. Çünkü onun sebepleri o kadar çoktur. Savaş helake, evde oturmak da kurtuluşa sebep olduğu gibi durum ters de olabilir.