75

Size ne oluyor da Allah yolunda ve:

"Rabbimiz, bizi halkı zâlim olan bu kentten çıkar; bize katından bir sahip gönder; bize katından bir yardımcı ver” diyen zayıf erkekler ve çocuklar uğrunda savaşmıyorsunuz?

"Vema leküm” mübteda ve haberdir,

"lâ tükatilune fı sebilillahi” hâl’dir, âmili de zarftaki fiil manasıdır,

"velmüstedafîne” bu da Allah ismine ma’tûftur yani zayıfların yolunda demektir, o da onları esirlikten kurtarmak ve onları düşmandan savunmaktır.

Ya da muzâfm hazfi ile sebili lâfzına ma’tûftur yani müstazafların kurtuluşu için demektir. İhtisas üzere mensûb olması da câizdir. Çünkü Allah'ın yolu geneldir, birçok hayır kapılarını içine alır, zayıf Müslümanları kâfirlerin ellerinden kurtarmak ise onların en büyüğü ve en özelidir.

"Miner-ricali ven-nisai vel-vildani” bu da müstazafları beyandır, onlar da müşriklerin engellemesiyle Mekke'de kalan Müslüman'lardır.

Ya da hicret edemeyen zayıflar ve ezilenlerdir. (Çocukların) zikredilmesi müşriklerin baskılarının son haddine vardığını göstermek içindir, öyle ki, eziyetleri onlara kadar varmıştır, demektir. Duaları da ötekilerin dualarına karıştığı için kabul olunmuştur, bu sebeple rahmetin inmesine ve belanın define katkıda bulunmuşlardır.

Şöyle de denilmiştir: Onlardan maksat köleler ve cariyelerdir, o da velîd'in çoğuludur.

"Rabbimiz, bizi halkı zâlim bu kentten çıkar; bize kendi katından bir sahip gönder; bize katından bir yardımcı ver, derler". Allah da dualarını kabul buyurdu. Bazılarına Medîne'ye çıkma kolaylığı sağladı, kalanlara da hayırlı bir sahip ve bir yardımcı verdi. Mekke'yi Nebisi sallallahü aleyhi ve sellem'in eliyle fethetti; onlara sahip çıktı ve onlara yardım etti. Sonra da başlarına Attab bin Esîd'i vali atadı. O da onları himaye etti ve onlara yardım etti. Sonunda halkının en değerlileri oldular. Âyette geçen karye Mekke'dir, zâlim de onun sıfatıdır. Müzekker olması ona isnat edilen şeyin müzekkerliğindendir. Çünkü ismülfail veya ismülmeful dolaylı sıfat alırlarsa amel ettiği şeye göre fiil gibi müzekker ve müennes olur.