95

Mü'minlerden mazaretleri olmadığı hâlde savaşa katılmayanlarla Allah yolunda malları ve canları ile cihâd edenler bir değildir. Allah mallarıyla canlarıyla cihâd edenleri savaşa katılmayanlardan bir derece üstün kılmıştır. Gerçi her ikisine de güzellik va'detmiştir. Allah cihada katılanlara savaşa katılmayanlara karşı büyük bir mükâfat vermiştir.

 (Savaşa katılmayanlar bir değildir) harpten geri kalanlar (mü'minlerden) bu da elkaidin'den yahut ondaki zamirden hâl’dir,

"gayru ülid darari” ref ile kaidun'un sıfatıdır, çünkü onlardan belli kimseler kastedilmemiştir ya da ondan bedeldir. Nâfi', İbn Âmir ve Hamze hâl veya istisna olmak üzere nasb ile gayra okumuşlardır. Mü'minin'in sıfatı olarak cer ile gayri de okunmuştur ya da ondan bedeldir. Zeyd bin Sâbit şöyle buyurmuştur: Âyet indi, içinde ğayru ülid darari kaydı yoktu, a'mâ İbn Ümmi Mektum geldi: Benim gibi a'mâ ne olacak, dedi? Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem'i o mecliste vahiy hâli bürüdü, uyluğu uyluğumun üzerinde idi, uyluk kemiğimin kırılacağından korktum. Sonra o hâl geçti: Yaz, dedi:

"Allah yolunda malları ve canlarıyla cihâd edenler” yani bunlarla mazeretleri olmadığı hâlde savaşa katılmayanlar eşit değildir demektir. Bunun faydası aralarındaki farkı dile getirmektir, Tâ ki, oturan da cihada katılsın da derecesi yükselsin ve rütbesinin düşmesine tenezzül etmesin.

"Allah mallarıyla canlarıyla cihâd edenleri savaşa katılmayanlardan bir derece üstün kılmıştır". Bu da eşitliğin nerede olmadığını beyan eden cümledir. (Katılmayanlar) da yukarıdaki kayda tabidir (mü'min olacak ve mazereti olmayacak). "Dereceten” harfi çerin hazfi ile mensûbtur yani biderecetin demektir ya da mastar olarak mensûbtur, çünkü tafdil manasınadır ve mastar binai merre (mef'ûlu mutlak) yerine geçmiştir.

Ya da hâl’dir, ziderecetin demektir.

"Gerçi her ikisine de” katılmayanlara da Mücâhidlere de "Allah güzellik va'detmiştir” güzel sevaptır ki, o da temiz itikatlarından ve iyi niyetlerinden dolayı cennettir.

"Allah cihada katılanlara savaşa katılmayanlara karşı büyük bir mükâfat vermiştir” ecren mastar olarak mensûbtur, çünkü "faddale” eccere manasınadır ya da ikinci mef'ûldur, çünkü i'ta (vermek) manasınadır. Sanki: Ve a'tahüm ziyadeten alel kaidine ecren azimen demiş gibidir.