117

 Onlar ondan başka ancak dişilere dua ederler. Onlar ancak azgın şeytana dua ederler.

"Onlar (müşrikler) ondan başka ancak dişilere dua ederler” yani Lat, Menat, Uzza ve benzerlerine dua ederler. Her kabilenin bir putu vardı, ona ibâdet ederlerdi. Ona, filan oğullarının dişisi, derlerdi. Ya isimleri dişi olduğu içindir, nitekim şâir şöyle buyurmuştur:

(Kene) erkek değildir, eğer şişmanlarsa dişidir,

Tuttu mu bırakmaz, dişleri yoktur.

Keneyi kastetmiştir, o küçükken ona kurad denir, büyüdüğü zaman haleme denir.

Ya da putların cansız olmalarındandır, cansızlar dişidir, çünkü etkilendikleri için dişilere benzerler. Belki de Allahü teâlâ’nın onları bu isimle zikretmesi, dişi isimleri verdikleri şeylere tapmalarındandır. Çünkü o etkilenir, etkilemez. Mâbut ise etkileyici olmalıdır, etkilenen değil. Bu da onların sonsuz cahilliklerini ve ileri derecede ahmaklıklarım gösterir. Şöyle denilmiştir: Dişilerden maksat meleklerdir, çünkü onlar: Melekler Allah'ın kızlarıdır, derler. İnas ünsa'nın çoğuludur, ribab ve rübba gibi. Tekil olarak "ünsa” da okunmuştur. Enis'in çoğulu olarak "ünüsen” de okunmuştur. Hubus ve habis gibi. Sükûn ve harekeli olarak da "vüsnen” de okunmuştur ki,sen'in çoğulu olur, üsd ve üsüd gibi. Vâv Mazmûm olduğu için sükûn ve hareke ile hemzeye kalp ederek üşünen de okunmuştur.

"Ve in yedune” onlara tapmakla ibâdet etmezler "ancak azgın şeytana ibâdet ederler” çünkü onlara ibâdeti o emretmiş ve onları buna o teşvik etmiştir. Merid hayra bulaşmamış kimse demektir. Bu maddenin aslı düz demektir. Sarhun mümerred de bundandır, pürüzsüz yüzey demektir. Ğulamün emred (tüysüz genç) ve şeceretün merdae de yapraksız ağaç demektir.