128

 Eğer kadın kocasının geçimsizliğinden yahut ona yüz vermemesinden korkarsa, o ikisinin aralarını sulh etmelerinde onlara günah yoktur. Sulh daima hayırlıdır. Zaten nefisler cimriliğe hazırlanmıştır. Eğer iyilik eder ve sakınırsanız, şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdardır.

 (Eğer bir kadın kocasından korkarsa) bazı işâret görür de ondan sakınırsa,

"imreetün” faildir, fiilini de arkasında zâhir lâfız açıklamaktadır, (geçimsizliğinden) ona sert davranmasından hoşlanmadığı veyahut haklarını vermemek için sohbetinden burun kıvırmasından "yahut yüz çevirmesinden” onunla az oturup konuşmamasından korkarsa "aralarını sulh etmelerinde onlara günah yoktur” Meselâ kadının mehirden biraz düşürmesinde veya nöbetinden feragat etmesinde veyahut kocasının kalbini kazanmak için ona bir şeyler bağışlamasında demektir. Kûfeliler aslaha'dan getirerek "en yusliha” okumuşlardır. Buna göre sulha'mn mef'ulü bih olarak mensûb olması câizdir, beynehüma lâfzı da zarf yahut hâl olur.

Yahut mastar olarak mensûb olması da câiz olur, nitekim birinci kırâatta öyledir, mef'ûl da beynehüma olur yahut mahzûf tur. Aslaha'dan gelerek ıstalaha manasına idgam ile "yassaliha” şeklinde de okunmuştur.

"Sulh hayırlıdır” ayrılıktan ve geçimsizlikten yahut çekişmekten. Hayırda ismi tafdil manası anlamak câiz değildir, bilâkis o da hayırlıdır demektir. Nitekim çekişmek serdir demek gibidir, bu da ara cümledir.

"Zaten nefisler aşırı cimriliğe hazırlanmıştır” bu da öyledir, bunun içindir ki, üslubunun değişik olmasına göz yumulmuştur.

Birincisi barışa teşvik etmek içindir, ikincisi de pazarlık mazeretine hazırlıktır. Nefislerin cimriliğe hazırlanmasının manası, onları cimriliğe hazır hâle getirip sanki karakter gibi yapmaktır; bu sebepledir ki, kadın kocasının yüz çevirmesini, hakkım vermemesini müsamaha ile karşılamaz, erkek de ondan hoşlanmadığı veya başkasını sevdiği hâlde onu tutmaya ve hakkım gerektiği gibi yerine getirmeye râzı olmaz.

"Eğer iyilik ederseniz” geçimde "sakınırsanız” geçimsizlikten, yüz çevirmekten ve hak yemekten "şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdardır” onu ve ondaki maksadı çok iyi bilmektedir, ona göre ceza verir. Amellerini bilmeyi sevap verme yerine koymuştur ki, aslında o şartın cevabıdır, bu da sebebi sonucun yerine koyma babındandır.