5 / MÂİDE SÛRESİ

Medîne'de inmiştir. 120 âyettir.

1

 Ey îman edenler, akitleri yerine getirin. İhramlı iken avlanmayı helâl saymamak şartı ile okunacaklar dışında kalan davarlar, size helâl kılındı. Şüphesiz Allah, dilediğine hükmeder.

"Ey îman edenler, akitleri yerine getirin” vefa sözün gereğini yapmaktır. îfa da öyledir, akit de sağlam sözdür. Şâir Hutay'e şöyle:

Onlar öyle bir kavimdir ki, komşularına söz verdikleri zaman,

Kovayı alttan da üstten sağlam bağlarlar.

(Su çekerler, sözü yerine getirirler).

Akdin aslı iki şeyi ayrılması zor olacak şekilde bağlamaktır. Belki de akitlerden murat edilen geniştir; Allahü teâlâ'nın kullarla akdettiği ve onlara lâzım kıldığı teklifleri de kendi aralarında yaptıkları emanet, muamelat vb. gibi yerine getirilmesi lâzım olan şeyleri de içine almaktadır ya da emri vücup ve menduba şamil olacak şekilde esnek tutmak güzel olacaktır. (Davarlar size helâl kılındı) . Bu da akitleri açıklamaktadır. Behîme iyiyi kötüyü ayırt edemeyen her canlıdır. Bütün dört ayaklılar da denilmiştir. Behîme'nin en'ama izafesi açıklama içindir, Meselâ sevbu hazzin (ipek kumaş) gibi. Manası da en'amlardan behîmeler size helâl kılındı demektir ki, bunlar da dört çifttir (dişili erkekli deve, sığır, koyun ve keçi). Geyikler ve yaban sığırı da bunlara dahildir.

Şöyle de denilmiştir: Behîme'den murat edilen bu ikisi ile davarlardan geviş getirmede ve azı dişleri olmamada onlara benzeyenlerdir. Behimeni En'âm'a izafesi de benzerlik dolayısıyladır.

"Ancak size okunacaklar hariç” ancak size okunanın haram olanları müstesnadır demektir, Meselâ Allahü teâlâ'nın:

"Ölü... size haram kılındı” (Maide: 3) sözü gibi ya da haramlığı size okunacaklar hariç demektir.

(Avlanmayı helâl saymamak şartı ile) bu da "leküm"deki zamirden hâl’dir, evfu'daki vâv'dan hâl’dir de denilmiştir. İstisnadır da denilmiştir ki, bunda zorlama vardır. Sayd lâfzının da mastara da mef'ule de ihtimali vardır.

"Ve entüm nurum” bu da muhilli'de gizli zamirden hâl’dir. Hurum da haramın çoğuludur, o da ihramlı demektir.

"Şüphesiz Allah, dilediğine hükmeder” helâl ve haramdan dilediğine.