2

 O ki, sizi çamurdan yarattı. Sonra da bir ecel takdir etti. Belli ecel ise, onun yanındadır. Sonra da siz şüphe ediyorsunuz.

"O ki, sizi çamurdan yarattı” yani yaratılmanızı ondan başlattı, demektir. Çünkü ilk madde odur. İnsanlığın aslı olan Âdem ondan yaratılmıştır.

Ya da "halka abaiküm” demektir ki, muzâf hazfedilmiş olur.

"Sonra bir ecel takdir etti” ölüm ecelini.

"Belli ecel ise onun yanındadır” kıyâmetin eceli (va'desi) demektir.

Şöyle de denilmiştir:

Birincisi yaratma ile ölüm arasıdır, ikincisi de ölümle yeniden diriltme arasıdır. Çünkü ecel sürenin sonuna denildiği gibi toplamı için de denilir. Şöyle denilmiştir: Birinci ecel uykudur, ikincisi de ölümdür.

Şöyle de denilmiştir:

Birincisi geçen içindir, ikincisi de kalan ve gelen içindir.

"Ve ecelün” nekiredir, sıfatla tahsis edilmiştir. Bunun içindir ki, haberin takdimine gerek kalmamıştır. Söze onunla başlaması da onu büyütmek içindir. Bundan dolayı'da nekire kılınmış, müsemmen ile nitelenmiştir yani sâbit ve bellidir, değişimi kabul etmez demektir. Allah katında olmasından haber vermesi de başkasının ona ne ilimle ne de kudretle müdahale edememesinden, bir de açıklama istenenin o olmasındandır.

"Sonra siz şüphe ediyorsunuz". Onların yaratıcıları, asıllarının yaratıcısı ve ecellerine kadar yaşatıcısı olduğu sâbit olduktan sonra şüphelerini asılsız görmektedir. Çünkü maddeleri yaratmaya, onları birleştirmeye, onlara hayat vermeye ve istediği kadar yaşatmaya gücü yetenin bu maddeleri İkinci kez toplamaya ve canlandırmaya daha çok gücü yeter. Birinci âyet tevhidin, ikincisi de yeniden diriltmenin delilidir. İmtira (yemterun) da şüphe demektir. Aslı mery'den gelir ki, o da sütü memeden çıkarmaktır.