89

Eğer Allah bizi ondan kurtardığı hâlde sizin dininize dönersek, Allah’a yalan uydurmuş oluruz. Rabbimiz Allah dilemedikçe bizim ona dönmemiz olamaz. Rabbimiz her şeyi ilimce kaplamıştır. Yalnız Allah'a tevekkül ettik. Rabbimiz, bizimle kavmimiz arasında hak ile hükmet. Sen hükmedenlerin en hayırlısısın.

"Gerçekten Allah'a yalan uydurmuş oluruz” ona yalan isnat etmiş oluruz "Allah bizi ondan kurtardığı hâlde eğer ona dönersek". Şarttır, cevabı da mahzûftur, delili de "kadifterayna"dır. Bu da müstakbel manasınadır, çünkü gerçekleşmemiştir ancak mübalağa için gerçekleşmiş gibi kabul edilmiş ve hâle yaklaştırmak için üzerine "kad” getirilmiştir. Yani kurtulduktan sonra ona şimdi dönmeyi düşünürsek iftira etmiş oluruz. Çünkü o zaman Allah'ın eşi olduğunu, yolumuzun bâtıl olduğunu ve sizin yolunuzun da hak olduğunu iddia etmiş oluruz.

Şöyle de denilmiştir: Bu, kasemin cevabıdır, takdiri de: Vallahi lekad iftereyna, demektir.

"Bizim için olmaz” doğru olmaz "ona dönmek, ancak Rabbimiz Allah'ın dilemesi hariç” başarısızlığımızı ve dinden dönmemizi. Bunda küfrün Allah'ın dilemesiyle olduğuna delil vardır.

Şöyle de denilmiştir: Bundan, olmayacak şeye bağlamakla dönme umutlarını kesmek dilemiştir.

"Rabbimiz her şeyi ilimce kaplamıştır” yani ilmi olmuş ve olacak, sizden ve bizden ne varsa hepsini kuşatmıştır.

"Yalnız Allah'a tevekkül ettik” îmanda bize sebat vermesi ve bizi kötülerden koruması için. (Rabbimiz, bizimle kavmimiz arasında hak ile hükmet). Bizimle onların arasında karar ver. Fettah kadıdır, futaha da karardır.

Ya da durumumuzu açığa çıkar ki, onlarla aramızdakiler açığa çıksın ve haklı ile haksız belli olsun. Bu da fetehal müşkile'den gelir ki, müşkülü halletmektir.

"Sen hükmedenlerin en hayırlısısın” iki manaya göre de.