102

Çokları için ahde vefa bulmadık. Gerçekten çoklarını fâsıklar olarak bulduk.

"Çokları için bulmadık” insanların çokları için demektir. Âyet itiraz cümlesidir.

Ya da zikredilen ümmetlerden çokları için demektir.

"Min ahd” ahde vefa demektir. Çünkü çokları âyetlerin indirilmesi ve delillerin ortaya konulması ile îman ve takvaya dâir Allah'a verdikleri sözü bozdular.

Ya da sıkıntı ve korku içinde iken verdikleri sözü bozdular demektir. Meselâ "yemin olsun ki, eğer bizi bundan kurtarırsan, muhakkak şükredenlerden oluruz” (Yûnus: 22) demişlerdi.

"Ve in vecedna ekserehüm lefasikîn” çoklarını fâsıklar bulduk, bildik demektir. Bu da vecettü zeyden zelhifazi kavlinden gelir ki, Zeyd'i sözüne sahip, muhafazakâr buldum, demektir. Bu da "in” muhaffefeden ve bunu gösteren lâm'dan anlaşılmaktadır. Bu ancak mübteda ve haberde yahut bu ikisine dahil olan fiillerde câiz olur. Kûfelilere göre ise "in” olumsuzluk edatıdır, lâm da illâ manasınadır.