5

 Ancak bunun ardından tevbe edip de hâllerini ıslah edenler müstesna.

"Şüphesiz Allah, çok bağışlayıcı, çok merhametlidir".

"Ancak tevbe edenler müstesna” iftiradan tevbe edenler "bunun ardından ve hâllerini ıslah edenler” kötü amellerini telâfi edenler. Hadde teslim olmak yahut iftira ettiği kimseden helâllik dilemek de bundandır. İstisna esas hükme râcidir, o da şartın bu şeyleri gerektirmesidir. Bundan hareketle haddin düşmesi gerekmez, nitekim böyle diyenler de olmuştur. Çünkü teslim olmak veya helâllik dilemek tevbenin tamammdandır. Müstesnanın mahalli istisna olarak mensûbtur.

Şöyle de denilmiştir: İstisna nehye râcidir, mahalli de lehüm'deki hüm'den bedel olarak mecrûrdur.

Şöyle de denilmiştir: İstisna sonuncuya yani ülâike hümül fasikun'a râcidir, mahallen de mensûbtur. Çünkü kelâm menfi değil muceptir. İstisna munkatıdır, maba'dine muttasıldır da denilmiştir.

"Çünkü Allah çok bağışlayıcı, çok merhametlidir” bu da istisnanın illetidir.