35 / FÂTIR SÛRESİ

Mekke'de inmiştir. 45 âyettir.

1

 Övgü; gökleri ve yeri yaratan, melekleri ikişer, üçer ve dörder kanatlı peygamberler kılan Allah'adır. Mahlûkta dilediği şeyi artırır. Şüphesiz Allah, her şeye kâdirdir.

"Övgü; gökleri ve yeri yaratan Allah'adır” onları yoktan var edendir, fâtır, fatr'dan gelir ki, yarmaktır, sanki o ikisini yokluğu yararak çıkarmış gibidir. Fatır’ın semavata izafesi şekilseldir, çünkü ism-i fâil mâzi manasındadır (amel edemez). "Melekleri elçiler kılan” Allah ile peygamberleri ve iyi kulları arasında vasıta kılan demektir. Allah'ın sözlerini onlara vahiy, ilham ve sadık rüya ile ulaştırırlar ya da kendisiyle halkı arasında ki, onlara yaptığı şeylerin eserlerini ulaştırırlar (yağmurlar gibi). "İkişer, üçer ve dörder kanatlı” onların derecelerine göre kanatları vardır, onlarla iner ve çıkarlar.

Ya da onlarla Allah'ın kendilerini görevlendirdiği şeylere koşarlar; onların üzerinde Allah'ın emri uyarınca tasarruf ederler. Belki de bundan özel sayıları ve daha fazlasının olmayacağını murat etmemiştir. Çünkü

rivâyete göre aleyhis-salâtü ves-selâm Efendimiz, Cebrâîl'i Miraç gecesinde altı yüz kanismiyle görmüştür.

"Mahlûkta dilediği şeyi artırır” bu da yeni söz başıdır; bu hususta Allah'ın irâdesine ve hikmetinin iktizasına göre farklı olduklarını göstermek içindir. Bu onların zatlarından kaynaklanan bir durum değildir. Çünkü sınıf ve türlerin farklılığı eğer ortak zatlarından olsa idi müttefik şeylerin olmaması lâzım gelirdi ki, bu da imkânsızdır. Âyet suret ve manalardaki fazlalığı da içerir, Meselâ yüzün çekiciliği, sesin güzelliği, aklın sağlamlığı ve nefsin cömertliği gibi.

"Şüphesiz Allah, her şeye kâdirdir” bazılarını var edip bazılarını etmemesi irâdesi gereğidir.