40

Güneşin aya yetişmesi yaraşmaz; gece de gündüzü geçmez. Hepsi bir yörüngede yüzerler.

"Güneşin yetişmesi yaraşmaz” doğru ve kolay olmaz "aya yetişmesi” hız bakımından; çünkü bu, bitkilerin gelişimini ve hayvanların yaşamını ters etkiler.

Ya da eserlerinde ve faydalarında yahut yerine inmede yahut gücünde yetişmesi yaraşmaz ki, nûrunu siler demektir. Nefiy edâtı lâ'nın şemsin (güneşin) başına getirmesi, onun emir kulu olduğunu göstermek içindir, ona ne görev verilmişse ancak onu yapar.

"Gece de gündüzü geçmez” onu geçip de arkada bırakmaz, ancak onu takip eder.

Şöyle de denilmiştir: Bu ikisinden (gece ile gündüzden) maksat alametleridir ki, nurlu ay ile ışıklı güneştir. Geçmesi de ayın güneşin hükmettiği yere geçmesidir; bu da birincinin tersi olur. Birincideki idrak yerine burada sebk kullanılması ayın yürüyüş hızına uygun olduğu içindir. (Hepsi) tenvîn muzâfun ileyhten ivazdır (küllühüm). Zamir güneşlere ve aylara râcidir. Hâllerin değişik olması, az da olsa zatta da değişiklik icap eder.

Ya da zamir yıldızlara râcidir. Çünkü o ikisinden bahs edilmesi onları akla getirir.

"Bir yörüngede yüzerler” genişliyerek yürürler.