2

Hayır, kâfirler gurur ve anlaşmazlık içindedirler.

"Sâd” kesr ile (Sadi) okunmuştur, çünkü iki sâkin cem olmuştur.

Şöyle de denilmiştir: Bu, musâdat'tan gelir ki, o da karşılaştırmaktır. Sada (seda) da bundan gelir, o da birinci sesle karşılaşmıştır. Yani Kur'ân'ı amelinle karşılaştır (onunla amel et) demektir.

Feth ile (Sâde) okunmuştur, o da ya iki sâkin cem olduğu içindir ya da kasem harfi hazf olunup da fiilin ona yanaşması iledir ya da fiilin gizlenmesi ile meftuhtur, cer yerine fetha konulmuştur, çünkü gayri munsariftir, zira sûrenin alemidir (özel ismidir).

Kitap te'vili ile cer ve tenvinle de (Sâdin) okunmuştur. (Zikir sâhibi Kur'ân'a Yemin olsun) vâv kasem içindir, eğer sâd harfin ismi olursa ya da meydan okumak için zikredilirse yahut bir kelâmın kısaltması olursa, meselâ sadaka muhammedün aleyhissalatü vesselam gibi yahut sûrenin özel ismi olursa o zaman mahzûf mübtedanın veyahut emir lâfzının haberi olur (hazihi sâdu).

Vâv atıf içindir, eğer sâd yemin edilen bir şey lursa, Meselâ cer ile allahi le-efalenne (vallahi yapacağım) gibi. Vâv kasem için olursa kasemin cevabı da mahzûftur, sâd'daki meydan okuma ya da ameli Kur'ân ile karşılaştırma onu gösterir ki, o insanları aciz bırakır ya da onunla amel etmek vâciptir veyahut Muhammed elbette doğrudur demek olur.

Ya da kasemin cevabı "belillezine keferu” kavlidir. Yani onu inkâr eden onda bulduğu bir kusurdan dolayı inkâr etmiş değildir, bilâkis (gurur içindedirler) yani hak tanımazlıklarından inkâr etmişlerdir "ve anlaşmazlık içindedirler” Allah ve Resûlüne muhalefet etmektedir; onun içinde inkâr etmişlerdir. İlk ikiye (cevabın mahzûf olması ve ameli Kur'ân'a uydurma emrine) göre bel edâtı ile yapılan ıdrab (ikinci söze geçiş) mukadder cevaptandır, ancak onu akla getirmesi itibarı iledir (açık cevaptan ıdrap değildir). Zikirden maksat da öğüttür yahut şan ve şereftir.

Ya da dinde ihtiyaç duyulan itikat hükümleri, şer'i meseleler ve vaatlardır. İzzetin ve şikakın şeklinde nekire olmaları da bunların şiddetini göstermek içindir. Fi ğırretin de okunmuştur ki, düşünmeleri gereken şeyden gaflet içindeler demek olur.