21

Kötülükleri kazananlar; kendilerini dirimleri ve ölümleri eşit olmak üzere îman edip iyi şeyler yapanlar gibi kılacağımızı mı zannettiler? Ne kötü hükmediyorlar!

 (Kötülükleri kazananlar zan mı ettiler?) Em edâtı munkatıadır, ondaki hemzenin manası da zanlarını red içindir. İctirah lâfzı da kazanmak manasınadır, cariha (organ) kelimesi de bundan gelir. (Îman edip iyi şeyler yapanlar gibi kılacağımızı mı sandılar) bu da necalü fiilinin ikinci mef'ûlüdür "sevaen mahyahum ve mematuhum” da ondan bedeldir, eğer zamir birinci ism-i Mevsûla giderse, çünkü benzerlik ondadır. Zira mana hayat ve mematlarının parlaklık ve saygınlıkta eşit olmasıdır, Meselâ mü'minlerde olduğu gibi, Hamze, Kisâî ve Hafs'ın bedel olarak ya da kâf'taki zamirden bedel olarak ya da kâf hâl olmak üzere mef'ûl olarak nasb ile sevaen okumaları da bunu gösterir. Eğer zamir ikinci Mevsûla râci olursa, esvaün ondan hâl’dir ya da inkârı gerekli kılan yeni söz başıdır. Eğer zamir her iki Mevsûla râci olursa, kaftan bedeldir yahut ikisinden yani bizzat ikinci ile birincinin zamirinden hâl’dir. Mana da öldükten sonra eşit olmalarını yahut dokunulmamalarını reddir, tıpkı hayatta iken rızıkta ve sıhhatta eşit oldukları gibi.

Ya da yeni söz başıdır, her sınıfın hayat ve mematta hidâyet ve sapıklıkta eşit olmalarını tespit içindir. Nasb iie mematehüm de okunmuştur; hayetehüm ve mematehüm zarf olur, tıpkı makdemel hâcci (hacıların gelme vakti) kavlinde olduğu gibi.

"Ne kötü hükmediyorlar!” bu hükümleri ne kötüdür ya da verdikleri bu hüküm ne kötüdür demektir.