104 / HÜMEZE

Mekke'de inmiştir. 9 âyettir.

1

 Vay hâline, her arkadan çekiştirenin, çok ayıplayanın.

 (Vay hâline, her arkadan çekiştirenin, çok ayıplayanın). Hümeze (maddî bir şeyi) kırmaktır, Meselâ hezm gibi, lemz de dil uzatmaktır, lehz gibi. Bu ikisi insanların ırz ve namusuna dil uzatmada yaygınlaşmıştır. Fuale kalıbı bir şeyi âdet edinmeyi ve alışkanlık hâline getirmeyi gösterir. Meselâ duhake ve luane denilir ki, çok güldüren ve çok lâ'net eden demektir. Sükûn ile mef'ûl kalıbında hümze ve lümze de okunmuştur ki, maskara kimseye, gülünecek ve sövülecek şeyi çok yapana denir. Ahnes b. Şerik hakkında indiği söylenmiştir, çünkü o, çok gıybetçi idi ya da Velid b. Muğire ve Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem’i gıybet etmesi hakkında inmiştir.

2

 O ki, mal topladı ve saydı,

 (O ki, mal topladı) bu da külli'den bedeldir yahut zem (ezümmü) ile mensûbtur ya da merfû’dur (hüvellezi). İbn Âmir, Hamze ve Kisâî teksir için şedde ile (cemmea) okumuşlardır.

"Ve saydı” onu kötü durumlar için hazırlık (yatırım) kıldı ya da dönüp dönüp saydı demektir. İdgamsız olarak ve adedehu okunması da bunu destekler.

3

 Gerçekten malının onu ölümsüzleştireceğini sanır.

"Gerçekten malının onu ölümsüzleştireceğini sanır” onu dünyada ebedî kılacağını sanır da ölümsüzlüğü sevdiği gibi onu sever ya da mal sevgisi onu ölümden gâfil kıldı ya da uzun hülyalara daldı da ölümsüz olduğunu sandı, ölümü düşünmeyen gibi amel etti demektir. Bunda asıl ölümsüz kılanın âhiret için çalışma olduğuna îma vardır.

4

 Hayır, elbette Hutame'ye mutlaka atılacaktır.

"Hayır” bu da onun bu zannını reddir "elbette atılacaktır” fırlatılacaktır "Hutame”ye içine atılan her şeyi kıran ateşe.

5

 Hutame'nin ne olduğunu sana ne bildirdi?

"Hutame'nin ne olduğunu sana ne bildirdi?” bu özellikteki ateş nedir?

6

 Allah'ın tutuşturulmuş ateşidir.

"Allah'ın ateşidir” bu da onun tefsiridir "tutuşturulmuş” Allah'ın tutuşturduğu ateştir. Allah'ın tutuşturduğunu da ondan başkası söndüremez.

7

 O ki, kalplerin üzerine çıkar (kalplere sirayet eder).

"O ki, kalplerin üzerine çıkar (kalplere sirayet eder)” kalplerin ortasını sarar ve onları bürür. Özellikle kalbin zikredilmesi, kalbin bedende en nazik ve en çok acı hisseden şey lmasındandır ya da onun bozuk itikatların ve çirkin amellerin kaynağı olmasındandır.

8

 Şüphesiz onların üzerine kapatılmıştır.

"Şüphesiz o onların üzerine kapatılmıştır” kapak gibi geçirilmiştir. Bu da evsattül babe deyiminden gelir ki, kapıyı kapatmaktır. Şâir şöyle demiştir:

Devem Mekke'nin dağlarını özlüyor,

San'a'nın (Yemen'in) kapıları ise ona kapalıdır.

Hafs, Ebû Amr ve Hamze hemze ile (mu'sadetün) okumuşlardır.

9

 Uzatılmış tomruklarda (kütüklerde).

"Uzatılmış tomruklarda” yani hırsız ve haydutların tomruğa vurulduğu bağlı insanlar gibidirler (tomruk suçluların ayaklarının geçirildiği delikli kütüktür). Hafs dışındaki Kûfeliler iki zamme ile (umudin) okumuşlardır. Mîm'in sükûnu ve ayn'in de zammı ile umdin de okunmuştur.

Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem'den: Kim Hümeze sûresini okursa, Allah ona Muhammed aleyhis-salâtü ves-selâm ile alay edenlerin sayısının on misli kadar sevap verir. Allah ashâbın hepsinden râzı olsun.