114 / NÂS

Mekke'de yahut Medîne'de inmiştir. 6 âyettir.

1

"De ki: Sığınırım” iki sûrede de hemzenin hazfı ve harekesinin lâm'a nakli ile de (kuleuzu) okunmuştur,

"insanların Rabbine". Sığınmak; geçen sûrede bedene zarar veren şeylerden olduğu, bunun da insanı ve diğer şeyleri kapsadığı, bu sûrede ise sığınmak insan nefislerine arız ve onlara hâs olan şeylerden olduğu için izafeti orada (geçen sûrede) genel yaptı. Burada ise insanlara tahsis etti, sanki şöyle denilmiş oldu: İnsanlara vesvese verenin şerrinden onların Rabbine sığınırım, o ki, onların işlerine sahiptir ve ibâdetierine müstahaktır.

 De ki: Sığınırım insanların Rabbine,

2

 İnsanların melikine/sâhibine,

Âyetin tefsiri için bak:3

3

 İnsanların ilâhına,

"İnsanların sâhibidir, İnsanların İlâhıdır” bu ikisi onun (rabb)in atıf beyanıdırlar; çünkü Rabb bazen melik (sahip) olur, melik de bazen ilâh olmaz. Bu nazımda marifetlere bakanın mertebeleri de bildirilmektedir. Çünkü o, önce üzerindeki açık ve gizli nimetlerle bir Rabb olduğunu bilir. Sonra nazarda dalar, öyle ki, onun hiç kimseye ihtiyacı olmadığını, her şeyin ona baş eğdiğini ve işlerinin idaresinin onda olduğunu bilir. O bu itibarla gerçek sahiptir. Sonra buradan onun ibâdete müstahak olduğuna, başkasının buna lâyık olmadığına varır ve normal sığınmada olduğu gibi sığınma merdivenlerinde derece derece İlerler. Bunu da sıfatların değişmesini zatların değişmesi yerine koyarak yapar. Bu da sığınılan afetin ne kadar büyük olduğunu fark ettirir.

En-nâs lâfzının tekrar edilmesi, açık söylenmede daha çok izah olmasındandır, bir de insanın şerefini bildirmek içindir.

4

 O vesvese veren sinsi (şeytanın) şerrinden,

"O vesvese verenin şerrinden” vesvas vesvese demektir, tıpkı zelzal'in zelzele manasına olduğu gibi. Mastar ise kesr ile visvasdır, zilzal gibi. Bundan murat edilen de müvesvis (vesvese veren) dir. Fiilinin ismi ile anılması mübalağa içindir. (Sinsi) yani onun âdeti sinmek, insan Rabbini zikrettiği zaman geri çekümektir.

5

 O ki, insanların göğüslerine vesvese verir,

"O ki, insanların göğüslerine vesvese verir” Rablerinin zikrinden gâfil olduklan zaman. Bu,him kuvveti gibidir; o da başlangıçta akla yardım eder. İş sonuca dönünce, geri çekilir ve akla vesvese vermeye, onu şüpheye düşürmeye başlar.

Ellezi lâfzı sıfat olarak mahallen mecrûrdur ya da zem olarak mensûbtur (ezümmuhu) veya merfû’dur (hüvellezi).

6

 Cinlerden ve insanlardan.

"Cinlerden ve insanlardan” bu da vesvâs'ın yahut ellezi'nin açıklamasıdır yahut yüvesvisü'ye mütealliktir yani onların göğüslerine vesvese verir, bunu da cinler ve insanlar aracılığı ile yapar.

Şöyle de denilmiştir: Minel-cinneti, ennasi'nin açıklamasıdır, o zaman Nâs'tan insan ve cinleri içine alan iki şey murat edilmiş olur. Fakat bu görüşte zorlama vardır, meğerki en-nâsi'den ennasî (unutan) murat edile, Meselâ "yevme yed'üd dai” (Kamer: 6) gibi (aslı ennasî'dir). Çünkü Hak teâlâ'yı unutmak insanda da cinde de vardır.

Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem'den: Kim Muavvizeteyn sûrelerini okursa, sanki Allahü teâlâ'nın indirdiği kitapları okumuş gibi olur.

****************

Musannıf (Kâdî Beydâvî) rahmetüllahi aleyh der ki:

Bu kitabın müsveddesi tamamlandı, o kitap ki, akıl sahiplerinin eşsiz faydalı bilgilerini, büyük imamların ve ümmetin zirve şahsiyetlerinin özlü sözlerini içine almaktadır. Bu kitap Kur'ân-ı Kerîm'in tefsiri, manalarının araştırdması, zor lâfızlarının ve muciz köklerinin (kelimelerinin) açığa çıkarılmasıdır. Maksadı ihlal etmeyecek şekilde kısa, okuyucuyu saptırmayacak tarzda özettir. İsmi de Envarü't - Tenzil ve Esrarü't Te'vil'dir. İlim taliplerini bundan yararlandırmasını Allahü teâlâ'dan dilerim, onu anlamak için yorulanları ecir ve sevaptan mahrum etmemesini isterim. Onunla ilgilenen bütün kimselerin günahlarını silmesini, bu şekilde son nefesini vermesini beklerim. Beni de Selamet yurdu cennette en yüce makamlara çıkarmasını; âlâyı- illiyîn'de (yücelerin yücesinde) peygamberlere, sıddıklara, şehitlere ve iyilere komşu etmesini niyaz ederim. Bunlar ne güzel arkadaşürlar. Kusurdan uzak Allah umut edenlerin umutlarını gerçekleştirmeye layıktır, onun şânından istenir. Âlemlerin Rabbi Allah'a hamd olsun, Halkının en hayırlısı Muhammed'e, tertemiz ashâbına ve bütün onlara tâbi olanlara salât ve selâm olsun.