133

"Yoksa siz, ölüm Ya'kub'a gelip çattığı zaman şâhidler miydiniz? O zaman Ya'kub oğullarına şöyle demişti:

"- Benden sonra neye tapacaksınız?"

Onlar:

"- Senin İlâhına ve ataların İbrâhîm, İsmail ve İshaak'ın İlâhına, bir tek

İlâha tapacağız. Biz O'na teslim olanlarız."

A- "Yoksa siz, ölüm Ya'kub'a gelip çattığı zaman şâhidler miydiniz?"

Rivâyete göre Yahudiler, Peygambere:

"- Sen bilmiyor musun ki, Ya'kub, öldüğü gün Yahudiliği tavsiye etti?" dediler. Bunun üzerine bu âyet-i kerîme nazil oldu. Buradaki hitab, İbrâhîm'in, dininden yüz çeviren Ehl-i Kitab'adır,

Ya'kub'un önce zikredilmesi, Yahudilerin ona olan ihtimamlarından-dır. Burada Ya'kub'un oğullarına olan vasiyeti, ıcmalen zikredildikten sonra o vasiyetin keyfiyeti, açıklanır.

Yahudiler, burada hem. İbrâhîm dininden yüz çevirmelerinden, hem de Ya'kub'a Yahudî olduğu iftirası attıklarından dolayı kınanır. Âyeti, onların bu iftirasını diğer peygamberleri de kapsayacak şekilde tefsire engel iki sebep vardır. Bunlar:

Birincisi, burada yalnız Ya'kub'un adının zikredilmesi, ikincisi de Bakara (2) sûresinin:

"Yoksa sız, İbrâhîm., İsmail, İshaak, Ya'kub ve onların torunlarının Yahudî ya da Hristiyan olduklarını mı söylüyorsunuz?" mealindeki 140. âyetidir.

B- O zaman Ya'kub oğullarına şöyle demişti:

"- Benden sonra neye tapacaksınız?"

"Siz böyle bir iftirada bulunan Yahudiler! Ya'kub ihtizar hâlinde (haletti nezi'de) iken ve oğullarına:

"- Benden sonra kime tapacaksınız?" dediğinde orada şah idler olarak hâzır mıydınız? Hâzır değil idiyseniz Ya'kub (aleyhisselâm) hakkındaki iddialarınızın dayanağı nedir?

Sizinki ancak bilinmeyen hakkında bir tahminden ibarettir"

Âyetin bu cümlesi ile, kınama, ret ve isliât bölümü tamamlanmış olur. Bundan sonra, Allah (celle celâlühü) yaşanan gerçekleri beyan eder. Gerçek, onların iddialarının hilafıdır. Ya'kub'un (aleyhisselâm) o sorudan maksadı, oğullarının tevhid ve islâm üzere sebat etmelerini sağlamak ve bu konuda onlardan kesin söz almaktır. Nitekim Ya'kub'un vasiyeti, "Siz ancak Müslümanlar olarak can verin!"cümlesi ile biter.

C- "Onlar:

"- Senin İlâhına ve ataların İbrâhîm, İsmail ve İshaak'ın İlâhına, bir tek İlâha tapacağız. Biz O'na teslim olanlarız." dediler."

Bu cümle, bir istinaf cümlesi olup Ya'kub'un hâlinin hikâyesinden anlaşılan bir soruya cevap niteliğindedir. Yani,

"- Onlar o zaman ne dediler?" gizli sorusuna,

"- Onlar, senin ve ataların... ilâhına ... bir tek ilâha tapacağız... dediler." diye cevap verilmiştir ki, babalarının, o sorudan maksadı da onlardan bu cevabı almaktır. Ya'kub'un oğulları:

"- Senden sonra biz de, varlığında, birliğinde ve yalnız kendisine tapılmasının vücûbunda peygamberlerin ve hak din mensuplarının ittifak ettiği İlâha tapacağız ve biz ancak O'na teslim olmuş bulunuyoruz." derler.

İsmail Ya'kub'un amcası olduğu halde onun babalar arasında gösterilmesi, tağlib (üstün sayılıp ifadenin ona göre düzenlenmesi) yoluyladır. Nitekim Peygamber de şöyle buyurmuştur:

"Kişinin amcası, babası gibidir."

Yine Peygamber, amcası Abbas için:

"- Bu, babalarımın bakiyesîchr" demiştir,