36

"Allah'a ibâdet edin ve O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolda kalmışa, ellerinizle mâlik olduklarınıza iyilik edin. Şüphesiz ki Allah, kendini beğenen ve öğünen kimseleri sevmez."

A- "Allah'a ibâdet edin ve O'na hiçbir şeyi eş koşmayın. Ana- babaya akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yalan arkadaşa, yolda kalmışa, ellerinizle mâlik olduklarınıza iyilik edin "

Evvelce karı-koca hukukuna ilişkin hükümler beyân edilmişti. Şimdi burada da ebeveyn, akrabalar ve diğerlerinin hukukuna ilişkin hükümler ortaya konuyor, işe Allah'ın (celle celâlühü) hukuku ile başlanıyor ve bunun hemen arkasından önemine dikkat çekmek için ebeveyn hukuku zikrediliyor. Bundan dolayıdır ki başka yerlerde de ebeveyn hukuku Allah'ın hukuku ile beraber zikredilir.

Bu cümlenin daha açık anlamı şudur:

"Ey kullarım! Allah'a ibâdet edin. O'na hiçbir şeyi ne açıktan (şirk-i celi), ne de gizlice (şirk-i hafi) ortak koşmayın. Ana-babaya; kardeş, amca, dayı gibi akrabaya; öksüzlere, yabancı yoksullara, mesafe olarak yakın komşuya, yahut akrabanız veya din kardeşiniz olan komşuya, akraba olmayan komşuya iyilik edin."

Rivâyete göre Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem); şöyle buyurmuştur:

"Komşular üç nevidir (el-Ciranü selâsetün):

1- Bir Komşunun üç hakkı vardır :

Komşuluk hakkı (hakkü'l-civari), akrabalık hakkı, İslâm hakkı.

2- Bir komşunun iki hakkı vardır:

Komşuluk hakkı (hakku'l civarı), İslâm hakkı (hakku'l-islâmi).

3- Bir komşunun da bir hakkı vardır : Yalnız komşuluk hakkı.

Bu bir hakkı olan komşu, Ehl-i Kitab'tan olan komşudur."

Ve yalan arkadaşa da iyilik edin. Yakın arkadaş, öğrenim, ticâret, sanat ve yolculuk gibi bir iş ve meslekte beraber bulunulan veya bir mescıdde, bir mecliste veya başka bir meşru ortamda kısa bir süre için de olsa yan yana oturup sohbet edilendir.

Bir diğer görüşe göre ise, yalan arkadaş, kişinin karışıdır.

Ülkesinden uzakta bulunan ve yardıma muhtaç duruma düşmüş olan yolcuya veya misafire ve ellerinizin altında bulunan köle ve cariyelere de iyilik edin.

B- "Şüphesiz ki Allah, kendini beğenen ve öğünen kimseyi sevmez."

Allahü teâlâ, akrabalarına, komşularına ve arkadaşlarına karşı büyüklük taslayan ve onlara karşı böbürlenen kimseyi sevmez.

Âyetin bu cümlesi, geçen emrin sebep ve illetidir.