27

"Sonra kıyamet günü Allah onları rezil edecek ve diyecek ki, uğurlarında düşman kesildiğiniz ortaklarım nerede? Kendilerine ilim verilmiş olanlar diyecekler ki, şüphesiz bugün rezillik ve kötülük kâfirleredir."

A- " Sonra kıyamet günü Allah onları rezil edecek."

Bu temsilden anlaşılan azap, yahut onların bu şekilde zikredilen azabı, dünyadaki cezalarıdır. Kıyamet gün ünü de ise şahitlerin huzurunda rezillik azabı ile onları rezil edecek.

Âyette "onlar" diye bahsedilenler, Kur’ân hakkında iftirada bulunanlardır. Yahut hem onlar, hem de temsil ettikleri hilecilerdir. Ancak bu şekilde düşünülmesine âyetin önü ve sonu müsait değildir. İleride bu daha iyi görülecektir.

B- " Ve diyecek ki, uğurlarında düşman kesildiğiniz ortaklarım nerede?"

Onları takbih ve rezil etmek üzere Kur’ân'a iftirada bulunan ve putlara tapanlara Allah, peygamberler ve mü'minler, size bâtıl olduklarını beyan ettiklerinde, onları benim ortağım kabul edip uğrunda peygamberlere ve mü'minlere düşman kesildiğiniz o putlar şimdi nerede? Diyecek.

Buradaki ortaklık, onların yalan izafelerini hikâye etmek içindir. Bu itibarla hem istihza, hem takbih anlamını da taşımaktadır.

Bu sorudan murat, istihza ve susturma kabilinden şefaat veya müdafaa için o ortak saydıkları şeyleri huzura getirme isteğidir.

O ortakların nerede olduğunun sorulması, onların gerçekten gaip olmalarını gerektirmez. Burada bâtıl İlahlar ile tapıcıları arasına bir engel konmak gibi bir durum yoktur. Eğer gerçekten İlah olsalar, kendilerine umut bağlayanlar onlara en çok muhtaç oldukları bir saatte orada olurlardı. Soru onların hiç oknadıklarını ortaya koymaya yeterlidir. Aslında böyle bir ortaklık iddiasında bulunacak ilah da yoktur, onların bulunduğu bir yer de yoktur.

C- " Kendilerine ilim verilmiş olanlar diyecekler ki, şüphesiz bugün rezillik ve kötülük kâfirleredir."

Mahşer ehlinden kendilerine tevhid delillerine dâir ilim verilmiş olup da dünyada o kâfirleri tevhide çağırdıklarında, kâfirlerin de kendilerine karşı mücadele verdikleri ve büyüklük tasladıkları peygamberler ve mü'minler, onları tahkir için, perişan hallerine sevinçlerini göstermek, daha önce onlara öğüdediklerini açıklamak ve onlara yaptıkları vaatleri tahkik etmek için diyecekler ki, bugün gerçekten rezillik, zillet, perişanlık ve azap, Allah'ı, âyetlerini ve peygamberlerini inkâr edenleredir.