49

"Şu göklerde olanlar, bu yerdeki bütün canlılar ve bütün melekler, büyüklük taslamadan yalnız Allah'a secde ederler."

Bundan önce gölgelerin ve onların sahipleri olan dünya cisimlerinin secdeleri ve boyun eğmeleri beyan edildikten sonra burada da, gölgelen olsun veya olmasın, kendi iradeleriyle hareket eden yaratılmışların secdeleri beyan edilmektedir. Yani bütün göklerde ve yerde var olan bütün canlılar, asla büyüklük taslamadan, ne müstakil olarak, ne de müşterek olarak başkasına değil, yalnızca Allah'a (celle celâlühü) secde ederler; ancak O'na boyun eğerler.

Âyette ifade edilen inhisar, tersi inhisara da şâmildir, bütün fertlerin secdesini kapsayan inhisara da şâmildir. Ancak muhatapların haline daha münasip olan fertlerin, inhisarıdır.

Nitekim, "Allah dedi ki, iki İlah edinmeyin" (Nahl 16/51) âyeti de bunu bildirmektedir.

Âyette, "şu göklerde olanlar" denildikten sonra "ve bütün melekler" denilmesi, başka âyetlerde Cebrâîl’in meleklerden sonra zikredilmesi kabilinden olup tazim içindir. Yahut göklerdekilerden, ruh denilen mahlûk veya göklerdeki melekler kastedilir ve meleklerden de yer melekleri olan muhafızlar (hafaza) kastedikr.

"Büyüklük taslamadan", kaydı, melekler içindir. Melekler, yüce şanlarıyla beraber Allah'a ibadet ve secde etmekten büyüklük taslamazlar.