17

"O gün Allah onları ve Allah'tan başka taptıkları nesneleri toplayacak da, o nesnelere diyecek ki: "Şu kullarımı siz mi saptırdınız, yoksa kendileri mi yoldan saptılar?"

Allah'tan başka taptıklarından murat, akıl sahibi olsun veya olmasın taptıkları bütün varlıklardır. Yahut taptıklarından murat, melekler, Hazret-i Mesih ve Hazret-i Uzeyr'dir. Zira sual ile cevap karinesi de buna delâlet etmektedir. (Zira tapılan putlar cevap vermeye muktedir değildir.) Yahut putlar da buna dâhildir ve Allah (celle celâlühü), onları konuşturacaktır. Yahut onların cevabı, lisân-ı hal ile olacaktır. Nitekim ellerin ve ayakların şahitlik etmesi konusunda da bunun İzahı geçti.

Yani Allah hepsini mahşerde topladıktan sonra müşrikleri tahkir etmek ve susturmak için, taptıkları mabutlarına diyecek ki: "Şu kullarımı siz mi saptırdınız; sız mi onları kendinize tapmaya çağırdınız? Yoksa kendileri, doğru bir nazarla bakmadıkları ve mürşitten yüz çevirdikleri için mi kendiliklerinden yoldan saptılar?" Nitekim diğer bir âyette de şöyle denilmektedir: "Ey Isâ! Sen mi insanlara, beni ve annemi, Allah'tan başka iki ilah edinin! demiştin?"