5

"Allah, her işi gökten yere yönetir. Sonra işler, sizin saydıklarınızdan bin yıl tutan bir günde O'nun ilminde sabit kalır (yahut) O'na yükselir."

Bir görüşe göre, yani Allah, dünya işlerini, melekler vs. gibi semavî sebeplerle yönetir; bu sebeplerin sonuçları ve hükümleri dünyaya iner. Sonra bu işler, sizin saydıklarınız zamanlardan bin yıl tutan uzun bir zaman Allah'ın ilminde bilfiil mevcut olarak sabit kalır. Bundan maksat, hâdiselerin tedbiri ile meydana gelmesi arasındaki zamanın pek uzun olduğunu beyan etmektir.

Diğer bir görüşe göre ise âyetin mânâsı şöyledir: Allah, günlük hâdiseleri levh-ı mahfûz'da tespit, ederek tedbir ettikten sonra melekler, onları dünyaya indirir. Sonra sizin saydıklarınızdan bin yıl tutan bir zamanda onlar Allah'a yükselir. Zira gök ile yer arasındaki mesafe beş yüz seneliktir. (Böylece gidiş ve gehşin toplamı bin yıl tutar.)

Bir diğer görüşe göre ise mânâ şöyledir: Allah, bin senelik hükümleri meleke verir; melek onları dünyaya indirir. Sonra melek, bu bin seneden sonra ikinci bin senelik hükümleri almak için Allah katına yükselir.

Başka bir görüşe göre ise, yani Allah, bütün işleri kıyamete kadar tedbir eder; kıyamet koptuğunda bütün işler O'na yükselir.

Bir başka görüşe göre ise, yani emredilen itaatleri vahiy ile gökten yere indirerek tedbir eder; sonra hâlis olarak ancak uzun bir zaman O'na yüksekti. Çünkü ihlas ile hâlis ameller azdır. Ancak malûmun olduğu üzere, hâlis amellerin az olması, onların semaya geç yükselmesini gerektirmez; fakat yükselen amellerin az olmasını gerektirir.