29

"Bütün göklerde ve yerde bulunan canlılar, ancak O'ndan istemektedir. O, her an bir iş görmektedir."

A- "Bütün göklerde ve yerde bulunan canlılar, ancak O'ndan istemektedir."

Yani bütün göklerde ve yerde bulunan canlılar, zâtları ve vücutları itibarıyla, var olmak, varlıklarını sürdürmek halleri ile diğer hallerinde muhtaç oldukları her şeyi, söz veya hal lisanıyla her zaman Allah'tan istemektedirler. Zîrâ onların hepsi, mümkün (zorunlu, vacip olmayan) hakikatleri itibarıyla, var olmak ile ondan sonra gelen kemâlâta hiç hakları yoktur. Öyle ki, onlarla ilâhî inayet arasındaki bağlantı kesildiği takdirde onlar var olmak kokusunu bile asla duyamazlar. Bundan dolayı onlar, her zaman Allah'tan duâ ve niyazda bulunmaktadırlar. Bunun izahı, "Allah'ın nimetini saymağa kalkarsanız, sayamazsınız." âyetinin tefsirinde geçti.

B- "O, her an bir iş görmektedir."

Yani Allah, her an başka işler görmektedir ve onların dilediklerini vermek de bu cümledendir. Zîrâ Allah, üstün hikmetinin gereği olarak, durmadan yeni şahıslar yaratmakta ve diğer bazı şahısları da yok etmekte ve bazı yeni halleri icâd etmekte ve bazı halleri de kaldırmaktadır.

Bir hadiste şöyle denilmektedir: "Her an bir günahı bağışlamak, bir sıkıntıyı kaldırmak, bir kavmi yükseltmek, diğer bir kavmi de alçaltmak, Allah'ın şânındandır."

Bir görüşe göre, bu kelâm, yahudilerin iddiasını reddetmektedir. Zîrâ onlara göre, Allah, cumartesi günü bir iş gömıv