29

"Bu, yüzünüze karşı gerçeği söyleyen kitabımızdır. Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk"

İbn Cerîr'in bildirdiğine göre İbn Abbâs: "Bu, yüzünüze karşı gerçeği söyleyen kitabımızdır. Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" âyetini açıklarken şöyle demiştir: "Kitaptan kasıt Ümmü'l-Kitâb'tır ve içinde insanların yapacakları şeyler yazılıdır. Kopyayı çıkaran da meleklerdir. Melekler, insanların (günlük) yapacakları şeyleri bu ana kitaptan kopya ederler."

İbnu'l-Münzir ve İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre İbn Abbâs'a: "...Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" âyeti sorulunca şöyle demiştir: "Yüce Allah ilk olarak Kalem'i sonra da mürekkeb hokkası olan Nûn'u, sonra da levhaları yarattı. Bunları yarattıktan sonra kuruluşundan yok oluşana kadar dünyada yaratılacak büyün şeyler, iyi veya kötü yapılacak bütün işler, rızık, helal, haram, yaş kuru ne varsa hepsini yazdı. Sonrasında bunlardan her birinin dünyaya ne zaman geleceğini, ne kadar kalacağını, ne zaman yok olup gideceğini takdir edip belirledi. Daha sonrasında yazılan bu Kitab'a (levhalara) bazı melekleri görevlendirdi. Yaratma konusunda da bazı melekleri görevlendirdi. Bundan dolayı yaratma melekleri Kitab'tan sorumlu olan meleklerin yanına gelir ve bir günlük yapılacak şeyleri bu Kitab'tan alıp kayda geçerler. Sonra da her bir melek Allah'ın da emriyle sorumlu olduğu alanda kayda geçtiği şeyleri gerçekletirmek üzere insanlara iner ve onları elindeki nüshada yazılı olanlara göre yönlendirirler." Adamın biri kalkıp: "Ey İbn Abbâs! Meleklerin günlük olarak bu tür şeyleri yazıp kayda geçtiğini düşünmüyorduk" deyince, İbn Abbâs şu karşılığı verdi: "Sizler Arap değil misiniz? Yüce Allah: "...Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" buyurur. Kopya (istinsâh) işi de yazılı olan bir kitaptan olmaz mı?"

İbn Cerîr, ibn Abbâs'tan bildirir: "Yüce Allah, Nûn'u yani hokkayı yarattı. Sonra Kalem'i yaratıp: "Yaz!" emrini verdi. Kalem: "Ne yazayım?" deyince, Yüce Allah: "Kıyamet gününe kadar olacak olan şeyleri, iyi veya kötü yapılacak işler, taksim ve takdir edilen rızıkları, haram ile helalleri yaz. Sonra bunlardan her birinin dünyaya ne zaman geleceğini, ne kadar kalacağını, ne zaman yok olup gideceğini belirleyip tayin et" buyurdu. Sonra kullar için Hafaza denilen melekleri, yazılan bu Kitab'a da Hazene denilen melekleri görevlendirdi. Hafaza melekleri her bir günün amellerini Hazene meleklerinin başında bulunduğu Kitap'tan kopya edip yazarlar. Kişinin rızkı ve eceli bitmişse, Hazafa melekleri Hazene meleklerinin yanına gelip de o kişinin diğer günle ilgili işlerini istedikleri zaman, Hazene melekleri: "Söz konusu kişi hakkında bizde bir şey görünmüyor" cevabını verirler. Hafaza melekleri geri döndüklerin de söz konusu kişi veya kişilerin ölmüş olduklarını görürler." Ravi der ki: Daha sonra İbn Abbâs oradakilere şöyle dedi: "Sizler Arap değil misiniz? Hafaza meleklerinin: "...Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" dediğini işitmez misiniz? Kopya (istinsâh) işi de asıl olan bir nüsha ve kitaptan olmaz mı?"

İbn Cerîr'in bildirdiğine göre Ali b. Ebî Tâlib: "Yüce Allah'ın her gün yeryüzüne bazı şeylerle inen ve o şeyler üzerine insanların amellerini yazan melekleri vardır" demiştir.

İbn Merdûye'nin İbn Ömer'den bildirdiğine göre Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: "Yüce Allah her şeyden önce Kalem'i yarattı ve onu sağ eline aldı ki Allah'ın her iki eli de sağdır. Daha sonra dünyada iyi kötü, yaş kuru ne varsa, olacak ve yapılacak tüm şeyleri yazdı ve adına Zikr denilen bir kitapta bunları sakladı. İsterseniz bu konuda: «...Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk» âyetini okuyun. Kopyalama işi de yazıp bitirilmiş bir yerden yapılmaz mı?"

İbn Merdûye -zayıf bir isnâdla- İbn Abbâs'tan bildirir: "...Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" âyeti konusunda Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: "Bunlar dünya ahalisinin iyi veya kötü yaptıklarıdır, amelleridir. Bunlar sabah veya akşam vakti günlük olarak semadan iner. Kişinin gün içinde ölmesi veya suda boğulması, üzerine ev göçmesi, dağdan aşağıya düşmesi, kuyuya düşmesi veya ateşte yanması gibi başına gelen şeyler Hafaza melekleri tarafından kayda geçirilir. Akşam olunca da kayda geçtikleri bu şeylerle semaya çıkarlar. Yazdıkları şeylerin Ümmü'l- Kitâb'ta da aynı şekilde geçtiğini görürler."

İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre İbn Abbâs bu âyeti açıklarken şöyle demiştir: "Hafaza melekleri insanların yapacakları şeyleri Ümmü'l-Kitâb'tan kopya edip yazarlar. İnsan da Hafaza meleklerinin Ümmü'l-Kitâb'tan kopyaladığı şeyleri yapar."

İbn Merdûye ve Ebû Nuaym'ın Hilye'de bildirdiğine göre İbn Abbâs: "Yüce Allah, yanındaki Zikr'de (Ümmü'l-Kitâb'da) kıyamete kadar olacak şeylerin hepsini yazdı, sonra da Hafaza meleklerini bu yazdıklarıyla Âdem ile nesline gönderdi. Hafaza melekleri kulların yapacakları şeyleri Ümmü'l- Kitâb'dan kopyalayıp yazarlar" dedi ve: "Bu, yüzünüze karşı gerçeği söyleyen kitabımızdır. Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" âyetini okudu.

Hâkim, Lâlekâî Sünne'de ve İbn Merdûye, Miksam vasıtasıyla İbn Abbâs'tan bildirir: Yüce Allah ilk önce Kalem'i yarattı ki bu kalem nurdan oldu. Sonra ona: "Levh-i Mahfûz'a yaz!" emrini verdi. Kalem: "Rabbim! Neyi yazayım?" diye sorunca, Yüce Allah: "Kıyamet gününe kadar olacak bütün şeyleri yaz" buyurdu. Yüce Allah daha sonra insanları yarattığı zaman amellerini kayda geçmek üzere Hafaza meleklerini görevlendirdi. Kıyamet gününde de insanlara, amellerini içeren bu kitaplar arzedilir ve: "İşte bu yüzünüze karşı gerçeği söyleyen kitabımızdır, zira yaptığınız her şeyi kopya ediyorduk" denilir. İnsanların amellerini içeren kitaplar ile Levh-i Mahfuz'da yazılı olanlar karşılaştırıldığında da aynı olduğu görülür. Sizler Arap değil misiniz? Kopya işi başka bir kitaptan olmaz mı?

Taberânî'nin bildirdiğine göre İbn Abbâs: "...Çünkü biz, yaptıklarınızın kopyasını çıkarıyorduk" âyetini açıklarken şöyle demiştir: "Yüce Allah, Ramazan ayının Kadir gecesinden bir sonraki yıl aynı geceye kadar olacak bütün şeyleri Ümmü'l-Kitab'dan kopyalayıp kayda geçmek üzere bazı melekleri görevlendirmiştir. Hafaza melekleri her Perşembe gecesi insanların amellerinin kaydını tuttukları kitapları Ümmü'l-Kitâb'da yazılı olanla karşılaştırırlar. Bunun sonucunda Hafaza meleklerinin yazdığı ile Ümmü'l- Kitâb'da yazılı olanın aynı olduğu, ne eksiği ne de fazlası bulunduğu görülür."

İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir ve İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre İbn Abbâs: "Bugüne kavuşacağınızı unuttuğunuz gibi, bu gün biz de sizi unutuyoruz..." âyetini açıklarken: "Böylesi bir güne kavuşacağınızı unuttuğunuz gibi biz de sizleri Cehennem içinde unutup burada bırakacağız" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Dahhâk: Bugüne kavuşacağınızı unuttuğunuz gibi, bu gün biz de sizi unutuyoruz..."âyetini açıklarken: "Dünyada iken bana itaati ve beni anmayı nasıl unutup bıraktıysanız bu gün biz de sizi Cehennem ateşinde unutup bırakacağız" demiştir.