30

"Hayır! Can boğaza dayandığı zaman: «Çare bulan yok mudur?» denilir. Artık ayrılık vaktinin geldiğini anlar. Bacaklar birbirine dolaşır. O gün sevk Rabbin huzurunadır."

İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre İbn Cüreyc: (.....) âyetini: "Can boğaza dayandığı zaman" şeklinde açıklamıştır.

Abdurrezzâk, Abd b. Humeyd ve İbn Cerîr'in bildirdiğine göre Katâde: "Çare bulan yok mudur? denilir" âyetini açıklarken: "Tedavi edecek olan tabip yok mudur, anlamındadır" demiştir.

Abd b. Humeyd, İbn Cerîr ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Ebû Kılâbe: "Çare bulan yok mudur? denilir" âyetini açıklarken: "Şifa verecek bir tabip yok mudur, anlamındadır" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbn Cerîr'in bildirdiğine göre Katâde: "Çare bulan yok mudur?" denilir. Artık ayrılık vaktinin geldiğini anlar. Bacaklar birbirine dolaşır" âyetlerini açıklarken şöyle demiştir: "Canları boğaza dayandığı zaman kendilerini iyileştirecek tabipler ararlar. Ancak bu tabiplerin Allah'ın hükmü olan ölüme karşı yapabilecekleri bir şey yoktur. İşte o zaman bu kişi artık dünyadan ayrılma zamanının geldiğini anlar. Daha önce üzerlerine basıp dolaştığı ayakları ölmüş, artık kendisini taşıyamaz hale gelmişlerdir."

Saîd b. Mansûr, İbn Cerîr ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Dahhâk: "Çare bulan yok mudur? denilir" âyetini açıklarken: "Bundan kasıt tabiptir" demiştir.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre İbn Abbâs: "Çare bulan yok mudur? denilir" âyetini açıklarken: "Bana efsun yapıp iyileştirecek biri yok mudur, anlamındadır" demiştir.

İbn Cerîr, İkrime'den aynısını bildirir.

İbn Ebi'd-Dünya Zikru'l-Mevt'te, İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir ve İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre İbn Abbâs: (.....) âyetini açıklarken: "Ölüm anında kişinin ruhu bedeninden çekilmeye başlar. Boğazına kadar ulaşınca: "Ruhunu kim alıp göğe çıkaracak? Rahmet melekleri mi yoksa azap melekleri mi?" diye sorulur" demiştir. (.....) âyetini açıklarken de: "O an dünyası ile âhireti birbirine dolaşıp karışır, anlamındadır" demiştir.

Saîd b. Mansûr ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Ebu'l-Âliye: (.....) âyetini açıklarken: "Ölüm anında kişinin ruhunu kimin göğe çıkaracağı konusunda rahmet melekleri ile azap melekleri aralarında çekişirler" demiştir.

İbn Cerîr'in bildirdiğine göre Ebu'l-Cevzâ: (.....) âyetini açıklarken şöyle demiştir: Kişinin ölüm anında melekler birbirlerine: "Onun ruhunu kim göğe çıkaracak? Rahmet melekleri mi, yoksa azap melekleri mi?" derler.

Saîd b. Mansûr, Abd b. Humeyd ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre İbn Abbâs, "Artık ayrılık vaktinin geldiğini anlar" âyetini: (.....) lafzıyla okumuştur.

İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir ve İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre İbn Abbâs: (.....) âyetini açıklarken şöyle demiştir: "Dünya günlerinin son günü ile âhiret günlerinin ilk günü bir araya gelir. Yüce Allah'ın merhamet ettiği kimseler hariç böylesi bir anda kişi dehşet üzerine dehşet yaşar."

Abd b. Humeyd ve İbn Cerîr'in bildirdiğine göre Mücâhid: (.....) âyetini açıklarken: "Ölüm anında dünya işleri ile âhiret işlerinin birbirine karışmasıdır" demiştir.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Hasan(-ı Basrî): "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Bir ayağı dünyada bir ayağı âhirette olan kişinin bu sıkıntı ile dehşeti yaşamasıdır" demiş ve şairin:

"Ve savaş bütün dehşeti ile gelip çattı" beytini okumuştur.

Abd b. Humeyd de İkrime, Rabî', Atiyye ve Dahhâk'tan aynısını bildirir.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Mücâhid: "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Kişinin ölüm anında sıkıntı üzerine sıkıntı yaşamasıdır" demiştir.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Mücâhid: "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Hayat ile ölümün kişide bir araya gelmesidir" demiştir.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Ebû Mâlik: "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Ölüm anında ruhu bedeninden çekilen kişinin ayaklarının birbirine dolanmasıdır" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Şa'bî: "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Ölüm anında kişinin ayaklarının birbirine dolanmasıdır" demiştir.

İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Katâde: "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Ölüm anında kişinin bir ayağıyla diğerine vurup çırpındığını görmez misin?" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbn Cerîr'in bildirdiğine göre Dahhâk: "Bacaklar birbirine dolaşır" âyetini açıklarken: "Kişinin ölüm sonrasında bedenini insanların, ruhunu ise meleklerin hazırlamasıdır" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Hasan(-ı Basrî)'ye, "Bacaklar birbirine dolaşır" âyeti sorulunca: "Bunlar kefene sarılan bacaklarındır" demiştir.

İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre İbn Cüreyc: "O gün sevk Rabbin huzurunadır" âyetini açıklarken: "Bu sevkediliş âhirette olacaktır" demiştir.