66

Biz de onları öndekilere ve arkadakilere ibret verici bir ceza ve Allah'tan korkanlara bir öğüt yaptık.

Bundan ne kastedildiği hususunda da dört görüş vardır:

Birincisi: Hata ve günahtır, bunu Atıyye, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

İkincisi: Cezadır, bunu da Dahhâk, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Ferrâ’ da şöyle demiştir: Ha zamiri onların başına gelen suret değişikliğinden kinayedir.

Üçüncüsü: O kenttir, maksat kent halkıdır, bunu da Katâde ile

İbn Kuteybe demişlerdir.

Dördüncüsü: O suretleri değişen ümmettir, bunu da Kisâi ile Zeccâc demişlerdir.

Nekal üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: Cezadır, bunu Mukâtil demiştir.

İkincisi: İbrettir, bunu da İbn Kuteybe ile Zeccâc demişlerdir.

"Öndekilere ve arkadakilere": Bunda üç görüş vardır:

Birincisi: Öndeki ve arkadaki kentlere, bunu İkrime, İbn Abbâs'tan rivayet etmiştir.

İkincisi: Öndekiler günahlardır, arkadakiler de sonradan yaptıkları amellerdir. Bunu Atıyye, İbn Abbâs'tan rivayet etmiştir.

Üçüncüsü: Öndekiler isyan ettikleri senelerdir, arkadakiler de ondan sonra İsrâil oğullarının onlar gibi amel etmemeleridir, bunu Atıyye demiştir.

"Allah’tan korkanlar": Bunlar için de iki görüş vardır:

Birincisi: Kıyamet gününe kadar bütün Allah’tan korkanlardır, bunu İbn Abbâs demiştir.

İkincisi: Bunlardan maksat Muhammed ümmetidir, bunu da Süddi, şeyhlerinden rivayet etmiş, Atıyye ile Süfyan da böyle demişlerdir.