19

Allah katında gerçek dîn İslâm’dır. Kendilerine kitap verilenler, ancak kendilerine ilim geldikten sonra aralarındaki kıskançlıktan dolayı ihtilafa düştü. Kim Allah’ın âyetlerini inkâr ederse, şüphesiz Allah’ın hesabı çabuktur.

"Inneddine indallahil İslâm": Cumhûr, Kisâi hariç, hemzenin kesri ile

"inne” okumuşlardır. İbn Mes’ûd, İbn Abbâs, Ebû Rezin, Ebû’l - Âliyye ve Katâde’nin kıraati de böyledir. Ebû Süleyman Dımeşki şöyle demiştir: Yahudiler Yahudilikten daha faziletli din yoktur, Hıristiyanlar da Hıristiyanlıktan daha faziletli din yoktur diye iddia edince bu âyet indi.

Zeccâc şöyle demiştir: Din; mahlukatın Allah’a ibadet ettiği, onu yerine getirmeleri ve adetleri olmasını emrettiği ve onlara ona göre karşılık verdiği şeyin adıdır. Şeyhimiz Ali b. Ubeydullah da şöyle demiştir: Din; kulun Allah için sarıldığı şeydir.

İbn Kuteybe de şöyle demiştir: İslâm, silm'e yani itâat ve mütabaate girmedir. İstislam da öyledir. Selime fülanün liemrike vestesleme ve esleme denir, tıpkı eşterrecülü, adam kışa girdi; Erbaa, adam bahara girdi denildiği gibi.

Kendilerine kitap verilenler hakkında da üç görüş vardır:

Birincisi: Onlar Yahudilerdir, bunu Rebi’ demiştir.

İkincisi: Onlar Hıristiyanlardır, bunu da Muhammed b. Cafer b. Zübeyr, demiştir.

Üçüncüsü: Onlar Yahudilerle Hıristiyanlardır, bunu da İbn Saib, demiştir. Şöyle denilmiştir: Burada kitap cins ismidir, kitaplar manasınadır.

İhtilaf ettikleri şey hakkında da dört görüş vardır:

Birincisi: Dinleridir.

İkincisi: İsa aleyhisselam’ın durumudur.

Üçüncüsü: Doğru olduğunu bildikleri İslâm dinidir.

Dördüncüsü: Sıfatını bildikleri Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’in peygamberliğidir.

"Ancak kendilerine ilim geldikten sonra": Yani üzerinde ihtilaf ettikleri şeyin açıklaması.

"Kıskançlıktan dolayı": Manası şöyledir: Kıskançlıktan dolayı ihtilaf ettiler, delil aramak için değil. Hesabın çabuk olmasını da Bakara suresinde anlatmış bulunuyoruz.