141

Bir de iman edenleri tertemiz edip kâfirleri kırması içindir.

"İman edenleri tertemiz etmesi içindir":

Zeccâc şöyle demiştir: Kelâmın manası şöyledir: Allah bu zafer günlerini insanlar arasında dolaştırdı ki, mü’minleri tertemiz etsin ve kâfirleri kırsın.

Âyette geçen temhıs hususunda iki görüş vardır:

Birincisi: O deneme ve imtihandır, delil olarak da şu beyti getirmişlerdir:

Fudayl’i gördüm; karmaşık bir şeydi;

Deneme onu benim için açığa çıkardı.

Bu da Hasen, Mücâhid, Süddi, Mukâtil, İbn Kuteybe ve diğerlerinin görüşleridir.

İkincisi: O, arıtma ve tasfiye etmedir, bu da Zeccâc’ın görüşüdür. Mahasal hablu mahsan denir ki, ipin tüyleri gidip açığa çıkmaktır. Allahümme mahhis anna zünufeiene da bundandır ki: Günahlarımızı gider, demektir.

Zeccâc da İmam Halil’den: Temhıs’in arıtma ve tasfiye olduğunu nakletmiştir: Mahhastü’ş-şey’e umahhisuhu mahsan denir ki:

Bir şeyi iyice arıttım, demektir.

Birinci görüşe göre tehmıs: Mü’minleri başlarından geçen şeyle denemedir.

İkinci görüşe göre de: Aynı sebeple günahlarından arıtmadır.

Ferrâ’ da şöyle demiştir: Âyetin manası: Allah iman edenlerin günahlarını temizlemek için bunu başlarına getirdi.

"Kâfirleri kırmak için": Bunda da dört görüş vardır:

Birincisi: Onları helak etmek için, bunu İbn Abbâs, demiştir.

İkincisi: Davetlerini geçersiz kılmak için.

Üçüncüsü: Onları azaltmak ve eksiltmek için.

Dördüncüsü: Amellerini boşa çıkarmak için. Bunu da Zeccâc demiştir.