120

Şeytan onlara vaatlerde bulunur ve onları kuru temennilere boğar. Şeytanın vaad ettikleri aldatmacadan başka bir şey değildir.

"Şeytan onlara vaatlerde bulunur": Yani şeytan, dostlarına vaatlerde bulunur. Vaat ettiği şeyler hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar için yeniden dirilme olmayacağıdır, bunu da Mukâtil, demiştir.

İkincisi: Onlara yardım va’di. Bunu da Ebû Süleyman Dımeşki, zikretmiştir. Onları kuru temennilere boğmasında da iki görüş vardır:

Birincisi: O gurur ve kuruntulardır, meselâ: Sen uzun yaşacaksın, dünyadan murat (kâm) alacaksın, der.

İkincisi: Allah'ın velilerini mağlup edeceksin, der.

"Şeytanın va’dettiği aldatmacadan başka bir şey değildir": Yani onları aldattığı şey bir bâtılldır. Mahîs'e gelince:

Zeccâc: O sapacak ve sığınacak yer, demiştir. Hıstü anirrecüli ahisu ve bir rivayette, cim ve dad ile: Cuddu ecidu denir ki, o da aynı manayadır. Fakat manaları bir olsa da Kur’ân'da câiz değildir, zira kıraat sünnettir, Kur’ân’daki de câiz olanın en fasihidir. Bir de: Huştu ehusu havsan ve hıyasaten denir ki: İplikle dikmek manasınadır.

Esmaî şöyle demiştir: Hus ayne sakarik, derler ki: Şahininin gözünü seyrek olarak dik, demektir. Hus, aynı zamanda gözdeki çekikliktir. Vakaa haysa baysa ve hasa basa derler ki, kurtulamayacak bir şeyin içine düşmektir.