127

Senden kadınlar hakkında fetva isterler. De ki: Allah onlar hakkında, kitapta kendilerine yazılanları (mirası) vermediğiniz ve onlarla evlenmekten yüz çevirdiğiniz yetim kadınlar hakkında ve zayıf çocuklar hakkında size fetva veriyor ve size yetimler hakkında da adaleti ayakta tutmanızı emrediyor. Ne hayır işlerseniz, şüphesiz Allah onu hakkıyle bilicidir.

"Senden kadınlar hakkında fetva isterler":

İniş sebebi için beş görüş vardır:

Birincisi: Onlar cahiliye devrinde kadınlara ve çocuklara miras vermezlerdi. Allahü teâlâ bu surede mirası farz kılınca, bu onlara zor geldi, Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’den bunu sordular. Bunun üzerine bu âyet indi. Bu; İbn Abbâs, Said b. Cübeyr, Mücâhid, Katâde ve İbn Zeyd’in görüşüdür.

İkincisi: Yetim kız güzel olduğu ve onu sevdiği takdirde velisi onunla evlenir ve malını yerdi. Çirkin olduğu takdirde de onu ölünceye kadar erkeklerle evlenmekten men ederdi. Öldüğü zaman da ona mirasçı olurdu. İşte bu âyet bunun üzerine indi. Bunu da İbn Ebi Talha, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Üçüncüsü: Onlar kadınlara mehirlerini vermezlerdi, onlara velileri sahip olurdu.

"Kadınlara mehirlerini isteyerek verin” âyeti inince, Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’e bunu sordular. İşte bunun üzerine bu âyet indi. Bu da Hazret-i Âişe radıyallahu anha’nın görüşüdür.

Dördüncüsü: Bir adamın yaşlı bir karısı vardı, ondan da evladan vardı, onu boşamak istedi, kadın: Yapma, istersen yanımda ayda bir veya iki kere kal, dedi. O da: Eğer bu uygunsa benim için iyidir, dedi ve Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’e gitti, bunu ona anlattı, o da:

"Allah senin ne dediğini işitti, isterse sana cevap verir, dedi.52

52 - Buhârî, Sulh, bab, 4; Müslim, Tefsir, hadis no, 6.

Bunun üzerine bu ve bundan sonraki âyet indi. Bunu da Salim el - Eftas, Said b. Cübeyr’den rivayet etmiştir.

Beşincisi: Yetim kızın velisi, onun malına ve güzelliğine göz koysa, ona mehrini tam vermezdi. Bunun üzerine bu âyet indi ve onları tam mehri vermeye razı olmadıkça onlarla evlenmekten men etti. Bunu da Kadı Ebû Ya’lâ, demiştir.

"Yesteftunek": Yani senden fetva isterler, fetva, zor meseleleri açıklamaktır. İstiftanın, haber isteme olduğu da söylenmiştir.

Müfessirler şöyle demişlerdir: Fetvasını istedikleri meseleler de: "Kadın ve küçük çocuk nasıl mirasçı olur?” gibi şeylerdir.

"Vema yütla aleyküm filkitab":

Zeccâc şöyle demiştir:

"Ma” merfudur (mübtedadır),

Mana da şöyledir: Allah size onlar (kadınlar) hakkında fetva veriyor ve size onlar hakkında kitapta okunan şeyler hususunda da fetva veriyor. Onlar hakkında okunan da:

"Yetimlere mallarını verin...” kavlidir.

Erkeklere evlenme hususunda okunan şey de Allahü teâlâ’nın:

"Eğer yetim kızlar hakkında adalet yapamayacağınızdan korkarsanız size helâl olan kadınlardan nikahlayın” (Nisa: 3) âyetidir.

Yetim kadınlar hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar yetim kadınlardır; sıfat isme (mevsufa) muzaf olmuştur, meselâ yevmul cumua’ kavlinde olduğu gibi.

İkincisi: Onlar yetimlerin analarıdır, yetim evlatları onlara izafe edilmiştir.

Onlara yazdığı şey hususunda iki görüş vardır:

Birincisi: O, mirastır, bunu da İbn Abbâs, Mücâhid ve diğerleri, demiştir.

İkincisi: O, mehirdir.

Sonra bununla muhatap olanlar hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar kadının velileridir; onlar mehri kadın değil kendileri alırlardı.

İkincisi: Yetim kızın velisidir, onunla evlendiği takdirde mehri hususunda ona adil davranmazdı.

"Ve terğabune en tenkihuhünne":

Kavli üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: Onların güzelliklerine ve mallarına rağbet ederek onlarla evlenmek istiyorsunuz. Bu da Hazret-i Âişe ile Ubeyde’nin görüşüdür.

İkincisi: Çirkin oldukları için onlarla evlenmekten çekiniyor ve mallarına rağbet ederek de onları yanınızda tutuyorsunuz. Bu da Hasen’in görüşüdür.

"Velmüstadafine minel vildan":

Zeccâc şöyle demiştir: Velmüstadafine "vema yütla aleyküm fil-kitabi fi yetemâ en-nisâi” kavline ma’tûf olarak mahallen mecrurdur.

Mana da: Çocuklar hakkında fetva veriyor demektir.

İbn Abbâs şöyle demiştir: Onların küçük erkek ve kız çocuklarına miras vermediklerini demek istiyor. Allah da onları bundan men etti ve her hisse sahibine hissesini beyan etti.

"Ve en tekumu lilyetama bilkıstı": Kavli de tevil-i müfred hükmünde mahallen mecrurdur,

Mana da şöyledir: Yetim kadınlar ve yetimlere adaletli davranmanız hakkında fetva veriyor.

İbn Abbâs da şöyle demiştir: Onların yani kadınların mehir ve miraslarında adil olmalarını istiyor.