153

Kitap ehli senden üzerlerine gökten bir kitap indirmeni isterler. Mûsa’dan ise bundan daha büyüğünü istemiş;

"Bize Allah'ı açıkça göster” demişlerdi de onları haksızlıkları yüzünden yıldırım çarpmıştı. Sonra da kendilerine apaçık mucizeler gelmesinin ardından buzağıyı (ilâh) edindiler. Biz bunu da affettik. Mûsa’ya da apaçık bir yetki verdik.

"Kitap ehli senden isterler":

Âyetin

iniş sebebi hakkında üç görüş vardır:

Birincisi: Onlar kendilerine özel bir kitap indirilmesini istediler; bu da Hasen ile Katâde’nin görüşüdür.

İkincisi: Yahudilerle Hıristiyanlar Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’e geldiler: Bize Allah katından filancaya senin Allah'ın Peygamberi olduğuna dair bir kitap ve filancaya da senin Allah’ın Peygamberi olduğuna dair bir kitap getirmedikçe sana inanmayız, dediler. Bunun üzerine bu âyet indi. Bu da İbn Cüreyc'in görüşüdür.

Üçüncüsü: Yahudiler Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’den Mûsa’ya indirilen gibi kendilerine yazılı bir kitap indirmesini istediler. Bu da el - Kurazi ile Süddi’nin görüşüdür.

Ehl-i kitaptan kimler murat edildiğine dair de iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar Yahudilerle Hıristiyanlardır.

İkincisi: Yahudilerdir.

Gökten indirilecek kitap hakkında da iki görüş vardır:

Birincisi: O, Kur’ân'dan başka yazılı bir kitaptır.

İkincisi: Onun risaletini tasdik eden bir kitaptır. Bakara suresinde de Allah'ı açıkça görmek istemelerinin, buzağıyı ilâh edinmelerinin manasını açıklamıştık.

"Açık mucizeler” ise: Mûsa’nın getirdiği mucizelerdir.

Eğer: Nasıl "sonra buzağıyı ilâh edindiler, "sümme” (sonra) edatı ise zaman bakımından gecikme ve geriliği iktiza eder; buzağıyı ilâh edinmeleri:

"Bize Allah’ı açıkça göster” sözünden sonra mı oldu?” denilirse, buna dört türlü cevap verilir; bunları da İbn Enbari zikretmiştir:

Birincisi: "Sümme” onların eski fiillerine yöneliktir,

Mana da şöyledir: Bir zamanlar Mûsa ile kırk gece vaatleşmiştik, buna muhalefet ettiler, sonra da siz buzağıyı ilâh edindiniz.

İkincisi: Lâfızda sonra ise de manada öncedir, takdiri şöyledir: Buzağıyı ilâh edindiler, sonra da Mûsa'dan bundan daha büyüğünü istediler. Bunun bir benzeri de şudur:

"Mektubu onlara bırak, sonra onlardan geri çekil, ne cevap vereceklerine bak” (Neml: 28); mana ise şöyledir: Mektubu onlara at, sonra ne cevap vereceklerine bak, sonra onlardan uzaklaş.

Üçüncüsü:

Mana şöyledir: Sonra buzağıyı ilâh edinmişlerdi, edinmişlerdi, kavli gizlenmiştir.

Dördüncüsü: Bunun manası haberde sonra ise de meydana gelmede öncedir, nitekim biri: Su içtim, sonra ekmek yedim, der ki, suyu içtim, sonra da size su içtiğimi haber verdikten sonra ekmek yedim, demektir.

"Bunu da affettik": Yani buzağıya tapanların köklerini kazımadık, "sultamın mübin” ise: Açık delil demektir.

İbn Abbâs da: Bunların Beyaz el ile asa olduğunu söylemiştir. Başkası da: Dokuz mucize olduğunu bidirmiştir.