176

Senden fetva isterler. De ki: Allah size "kelale” hakkında şöyle fetva veriyor: Bir kimse ölür de onun çocuğu olmaz; kız kardeşi olursa, onun için bıraktığının yarısı vardır. O da (kelale de) onun (kadının) çocuğu yoksa ona mirasçı olur. Eğer kız kardeşler iki olurlarsa, onlar için bıraktığı şeyin üçte ikisi vardır. Eğer erkekli kadınlı kardeş olurlarsa, erkek için iki dişi hissesi vardır. Allah size, şaşırırsınız diye bunları açıklıyor. Allah her şeyi iyi bilmektedir.

"Senden fetva isterler":

Âyetin iniş sebebi için iki görüş vardır:

Birincisi: O, Cabir b. Abdullah hakkında inmiştir. Ebuzzübeyr, Cabir’den şöyle dediğini rivayet etmiştir: Hastalandım, Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem beni ziyarete geldi, yanında da Ebû Bekir vardı. Beni baygın buldu. Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem abdest aldı, sonra abdest suyundan üzerime döktü, ben de ayıldım ve:

"Ya Resûlallah, malımı ne yapacağım, dokuz kız kardeşim vardır. Çocuğum da yoktur?” dedim. Bana bir cevap vermedi, sonra çıktı ve beni yalnız bıraktı. Sonra bana döndü ve: Ey Cabir, senin bu hastalıktan ölmeyeceğini görüyorum, aziz ve celil olan Allah kız kardeşlerin hakkında âyet indirdi ve çınlara üçte iki hisse verdi, dedi ve:

"Senden fetva isterler, Allah size kelale hakkında fetva veriyor” âyetini okudu. Cabir: Bu âyet benim hakkımda indi, derdi. 58

İkincisi: Ashabı, kelale konusu düşündürmüştü, bunu Allah’ın Peygamberine sordular, bunun üzerine bu âyet indi. Bu da Katâde’nin görüşüdür.

Said b. Müseyyeb de şöyle demiştir: Ömer b. Hattab, Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’e: "Kelale’ye nasıl miras vereceğiz?” diye sordu. O da:

"Allah size bunu açıklamamış mıydı?” dedi ve:

"Eğer bir adama kelale olarak mirasçı olunursa” âyetini okudu, sonra da aziz ve celil olan Allah:

"Senden fetva isterler, de ki: Allah size kelale hakkında fetva veriyor” âyetini indirdi. 59

59- Taberi, Tefsir, 9/431.

"Eğer bir kimse helak olur": Yani ölür de,

"onun çocuğu olmazsa": Yani babası olmazsa, demektir. İkisinden birini zikretmekle yetindi. Konunun kelale hakkında olması da hazfedileni gösterir; o da çocuğu ve babası olmayandır.

"Onun kız kardeşi olursa": Ana baba bir kız kardeşi olursa, demek istiyor.

"Onun için ölünün bıraktığının yarısı vardır": Tek olduğu zaman.

"O da ona mirasçı olur": Yani kadının ne çocuğu ne de babası olmazsa, kız kardeşinin mirasının tamamını alır. Bu da ana baba bir veya baba bir erkek kardeştir.

"Eğer iki dişi olurlarsa": Yani iki kız kardeş olurlarsa, demektir. Ahfeş’e:

"isneteyn (iki) kaydının ne faydası vardır? Halbuki "kaneta’dan bu anlaşılmaktadır?” diye sordular. O da şöyle dedi: Sıfat taşımayan sayıyı ifade etmiştir, çünkü (kaneta) iki küçük kızı yahut iki hür kızı veya iki iyi kimseyi veya iki kötü kimseyi ifade edebilir. Ama

"iki” diye mutlak olarak nitelenince, nasıl olursa olsun, demektir.

"O ikisi için üçte iki vardır": ölü kardeşlerinin terekesinden.

"Eğer olurlarsa": Yani geriye bırakılanlar.

"Allah size şaşırırsınız diye açıklama yapıyor":

İbn Kuteybe: Şaşırmayasınız diye demiştir.

Zeccâc da bunda iki görüş vardır, demiştir:

Birincisi: Şaşırmayasınız diye, olumsuzluk edatı "lâ” gizlenmiştir.

İkincisi: Şaşırmanızı istemediği için diye. Bu da Basralıların görüşüdür. İbn Ciireyc de: Miraslar konusunda şaşırmayasınız, demiştir.