73

Yemin olsun ki: Gerçekten Allah üçün üçüncüsüdür, diyenler kâfir olmuşlardır. Bir tek Allah’tan başka İlâh yoktur. Eğer bu dediklerine son vermezlerse, içlerinden kâfir olanlara mutlaka acıklı bir azap dokunacaktır.

"Yemin olsun ki: Gerçekten Allah üçün üçüncüsüdür diyenler kâfir olmuşlardır":

Mücâhid: Onlar Hıristiyanlardır, demiştir.

Vehb b. Münebbih de şöyle demiştir: İsa doğunca yüzü üstü düşmeyen bir put kalmadı. Şeytanlar İblis’in yanında toplandılar, ona durumu haber verdiler. O da gitti, yeryüzünü dolaştı, sonra döndü: Babasız doğan bu çocuk, ben onu görmek istiyorum, dedi. Meleklerin annesinin etrafını sarmış olduklarını gördü, en azılılarınızdan ikisi arkama geçsin, dedi. Sabah olunca onlarla insan suretinde çıktı. İsrâil oğullarının mescidine geldiler, onlar İsa'dan bahsediyor ve: Babasız doğan bir çocuk, diyorlardı. Hemen İblis müdahale edip: O bir beşer değildir, ancak Allah kulları denemek için bir kadın suretinde göründü, dedi. İki arkadaşından biri de: Ne kadar büyük bir söz söyledin, ancak Allah bir evlat edinmek istedi, dedi. Üçüncüsü de: Sen de ne büyük konuştun, ancak Allah yeryüzüne bir ilâh göndermek istedi, dedi. Bu sözleri halkın diline düşürdüler. Sonra da dağıldılar. İnsanlar da bunları konuştular.

Muhammed b. Ka’b de şöyle demiştir: İsa göğe kaldırılınca İsrâil oğullarından yüz alim toplandılar, içlerinden dört tane seçtiler. Biri: İsa Allah’tı, istediği kadar yeryüzünde kaldı, sonra da göğe yükseldi, çünkü ölüyü Allah’tan başka kimse diriltemez, anadan doğma körü ve alaca hastalığını Allah’tan başka kimse iyi edemez, dedi. İkincisi de şöyle dedi: öyle değil, çünkü biz İsa’yı tanıdık, annesini bildik, ancak o, 'Allah’ın oğludur. Üçüncüsü de: Ben sizin gibi demem, ancak annesi onu kötü bir iş sonucu dünyaya getirdi, dedi. Dördüncüsü de: Çok kötü konuştunuz; ancak o Allah’ın kulu ve Resul’üdür, kelimesidir, dedi. Çıktılar, onlardan her birine bir grup insan tabi oldu.

Müfessirler şöyle demişlerdir: Âyetin manası şöyledir: Hıristiyanlar: Uluhiyet; Allah, İsa ve Meryem’in arasında ortaktır. Onlardan her biri ilâhdır, dediler. Âyette gizli sözcük vardır,

Mana şöyledir: İlâhlar üçün üçüncüsüdür. İlâhlar kelimesi söylenmemiştir, çünkü mana bellidir. Zira: İlâh kasdetmeden, o üçün üçüncüsüdür, diyen kâfir olmaz. Çünkü nerede bir iki varsa, O (Allah) onların üçüncüsüdür. Atılan kelimeye:

"Ancak bir tek İlâh vardır” cümlesi delalet eder.

Zeccâc da: Üçün üçüncüsüdür, sözünün manası: O, üçün biridir, demiştir.

"Vema min İlâhin” kavlindeki

"min” tekit için gelmiştir. Onlardan kâfir olanlar ise bu sözün üzerinde duranlardır. İbn Cerir de mana şöyledir, demiştir: Mesih Allah’tır diyenlere, Allah üçün üçüncüsüdür diyenlere ve onların yolundan giden her kafire acıklı bir azap dokunacaktır.