82

İnsanların mü’minlere en şiddetli düşmanlık edenlerinin Yahudilerle müşrikler olduklarını görürsün. Onların mü’minlere sevgi bakımından en yakın olanlarının da:

"Biz Hıristiyanlarız” diyenler olduğunu görürsün. Çünkü onların içinde keşişler ve rahipler vardır ve onlar kibirlenmezler.

"İnsanların mü’minlere en şiddetli düşmanlık edenlerinin Yahudiler olduğunu görürsün":

Müfessirler şöyle demişlerdir: Bu âyet ve ondan sonraki ilgili âyetler, Necaşi ve arkadaşları hakkında inmiştir.

Said b. Cübeyr şöyle demiştir: Necaşi, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’e bir heyet gönderdi, Müslüman oldular. Bu ve arkasındaki âyetler onların hakkında indi. Kıssalarını az ileride zikredeceğiz.

Zeccâc şöyle demiştir: "Letecidenne"deki lâm kasem lâmıdır. Nun da hal ile istikbali (şimdiki zamanla gelecek zamanı) ayırmak için gelmiştir.

"Adaveten” de temyiz olarak mensubtur. Yahudiler de Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’i kıskandıkları için mü’minlere karşı müşriklere arka çıktılar.

"Ve şirk koşanlar": Yani putperestler. Biz Hıristiyanlarız diyenlere gelince:

Bu bütün Hıristiyanlar için genel midir yoksa özel midir?

Bunda da iki görüş vardır:

Birincisi: O özeldir, sonra bunda da iki görüş vardır:

Birincisi: O, Necaşi ile Müslüman olan arkadaşlarıdır, bunu da İbn Abbâs ile İbn Cübeyr, demişlerdir.

İkincisi: Onlar Hıristiyanlardan bir gruptur ki, bunlar İsa şeriatine bağlı idiler. Muhammed aleyhisselam gelince Müslüman oldular. Bunu da Katâde, demiştir.

İkinci görüş: O, geneldir.

Zeccâc şöyle demiştir: Bundan Hıristiyanların kasdedilmesi câizdir, çünkü onlar müşriklere Yahudilerden daha az arka çıkarlar.

"Zalike bienne minhüm kıssisine":

Zeccâc şöyle demiştir: "Kıss” ve

"kıssis": Hıristiyanların reisleridir.

Kutrub da şöyle demiştir: Kıssis (keşiş): Rum dilini bilendir, "ruhbanlar” ise kulübelerde ibadete çekilenlerdir.

İbn Fâris şöyle demiştir: Terehhüb: ibadet etmektir. Eğer:

"Bizim şeriatimizden olmadıkları halde onlardan keşiş ve rahipler olması ile onları nasıl methetti?” denilirse, buna şöyle cevap verilir: Onları kitaplarında onlardan Muhammed aleyhisselam hakkında aldıkları şeyi kullandıkları için İsa dinine sarılmakla methetmiştir. Ruhbanlık onların dininde iyi bir şeydi.

Mana da şöyledir: Onlarda İsa’nın Muhammed aleyhisselam’ın durumu ile ilgili vasiyet ettiği şeyleri bilen Âlimler vardır.

Kadı Ebû Ya’lâ şöyle demiştir: Bazı cahiller bu âyette Hıristiyanların övüldüklerini zannederler, böyle bir şey yoktur. Çünkü onlardan ancak iman edenleri methetmiştir. Arkası da bunu göstermektedir. Şüphe yoktur ki, Hıristiyanların dedikleri Yahudilerinkinden daha çirkindir.

"Ve onlar kibirlenmezler": Yani onlar hakka tabi olmaktan büyüksünmezler.