150

De ki: Şüphesiz Allah’ın bunu haram ettiğine dair şahitlik edecek şahitlerinizi getirin. Eğer onlar şahitlik ederlerse, sen onlarla beraber şahitlik etme. Âyetlerimizi yalanlayanların ve Allah’a denk tuttukları halde ahirete iman etmeyenlerin keyiflerine uyma.

"Kul helümme şühedaeküm":

Zeccâc şöyle demiştir: Sibeveyh şu iddiada bulunmuştur: Helümme"nin aslı ha’dır, sonradan ona "lümme” ilâve edilmiş ve ikisi bir kelime gibi kılınmıştır. Lügatte en çok kullanılan, tekil, tesniye ve cemi için

"helümme” denilmesidir. Kur’ân’da böyle gelmiştir. Araplardan onu tesniye, cemi ve tenis edenler vardır; erkek için:

"Helümme", kadın için:

"Helümmi"; erkek tesniye için:

"Helümma", kadın tesniye için yine:

"Helümma", erkek cemi için:

"Helümmu” ve kadın cemi için de

"Helmümne” derler.

İbn Kuteybe de: Helümme’nin manası, gel, demektir demiştir. Hicazlılar onu tesniye ve cemi etmezler. Necidliler ise onu

"helmemet

"ten getirir; tesniye ve cemi ederler. Ona lâm eklenir:

"Helümme leke” ve

"helümme leküma” denilir, imam Halil de şöyle demiştir: Onun aslı "lümme

"dir, başına ha ilâve edilmiştir. Ferrâ’ ona muhalefet etmiş ve aslının

"hel” olduğunu, ona sonradan "ümme” ilâve edildiğini söylemiştir. Lamdaki ref, "ümme"nin hemzesindendir, terk edilince bir öncekine intikal etmiştir.

"Allahümme” de böyledir ki, onun da aslı

"ya Allah ümmena bihayr” (Allah'ım, bize hayır murat eyle)dir. Dilde çok kullanılmaya başlayınca karıştı ve hemzesi terk edildi.

İbn Enbari de şöyle demiştir:

"Helümme"nin manası, gel, demektir. Aslı: "Ümme ya recül’dür; ey adam, bana gel, demektir. "Ümme"ye

"hel” ilâve ettiler ve ikisini bir kelime yaptılar. "Ümmü” kullanımdan kaldırdılar, ümmün hemzesini de lama aktarıp hemzeyi düşürdüler. O zaman mîm lama bitişti. Bir adam, birine: Helümme” der de, yapamayacağım demek isterse: "Lâ ehelümme” ve "lâ ühelümme” der.

Mücâhid de şöyle demiştir: Bu âyet,

"Allah bahireyi ve şaibeyi haram etmiştir” sözlerine cevaptır.

Mukâtil de şöyle demiştir: Allah bu ekinleri ve hayvanları haram etti diye şahitlik edenler var ya,

"eğer böyle şahitlik ederler de” gerçekten onu Allah haram etti, derlerse,

"sen onlarla beraber şahitlik etme": Yani onların sözlerini tasdik etme.