151

De ki: Gelin size Rabbinizin neleri haram ettiğini okuyayım: O’na hiçbir şeyi şirk koşmayın, anaya babaya iyilik edin, fakirlik korkusu ile çocuklarınızı öldürmeyin. Sizin de onların da rızklarını biz veriyoruz. Çirkin şeylerin görünenine ve görünmeyenine yaklaşmayın. Allah’ın haram ettiği canı haksız yere öldürmeyin. Belki aklınızı çalıştırırsınız diye Allah size bunları tavsiye etmiştir.

"De ki: Gelin size Rabbinizin neleri haram ettiğini okuyayım: O’na hiçbir şeyi şirk koşmayın” (kul tealev etlü ma harreme rabbüküm aleyküm en lâ tüşriku bihi şey’a):

"Ma”

"ellezi = şey” manasınadır, "lâ"da da iki görüş vardır:

Birincisi: O zaittir,

"en lâ tescüde” (A’raf: 12) âyetinde olduğu gibi.

İkincisi: O zait (fazla) değildir, o olumsuzluk manasınadır.

Buna göre Kelâmın takdirinde üç görüş vardır:

Birincisi:

"En lâ tüşriku” kavli, manaya bağlıdır, takdiri de şöyledir: Etlü aleyküm en lâ tüşriku: Yani size şirkin haram olduğunu okuyayım.

İkincisi: Mana: Size şirk koşmamanızı tavsiye ederim, olur. Çünkü

"ve bilvalideyni ihsana” (İsra: 23) kavli: Size ana babaya iyilik etmenizi tavsiye ederim, manasına hamledilmiştir. Bu ikisini Zeccâc zikretmiştir.

Üçüncüsü: Söz:

"Harreme rabbüküm"de bitmiştir.

Sonra:

"Aleyküm” kavli üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: O teşviktir,

"aleyküm enfüseküm” (Maide: 105) kavli gibi ki, takdiri: Aleyküm en lâ tüşrikü (şirk koşmamaya bakın) demektir. Bunu da İbn Enbari, zikretmiştir.

İkincisi: Size farz kılındı ve şirk koşmamanızı size vacip kıldı, demektir.

Bu şirkte de iki görüş vardır:

Birincisi: O, aziz ve celil olan Allah’lâ beraber bir ortak olduğunu iddia etmektir.

İkincisi: O’na isyan ederek başkasına itâat etmektir.

"Evlatlarınızı öldürmeyin": Kızları diri diri gömmeyin demek istiyor.

"min imlak": Fakirlik korkusundan demektir.

"Çirkin şeylerin (fevahiş) görünenine ve görünmeyenine yaklaşmayın":

Bunda da beş görüş vardır:

Birincisi: Fevahiş (fuhuş) zinadır, görüneni, onu açıklamak, gizlisi de onu saklamaktır. Bunu İbn Abbâs, Hasen ve Süddi, demişlerdir.

İkincisi: Görüneni, içki ve haram kadınları nikah etmektir, görünmeyeni de zinadır. Bunu da Said b. Cübeyr ile Mücâhid, demişlerdir.

Üçüncüsü: Görüneni içkidir, görünmeyeni de zinadır. Bunu da Dahhâk, demiştir.

Dördüncüsü: O fuhuş sayılan şeyler için geneldir, görüneni onu açıktan yapmaktır, görünmeyeni de gizli yapmaktır. Bunu da Katâde, demiştir.

Beşincisi: Görüneni organlarla yapmaktır, görünmeyeni de kalp ile itikat etmektir. Bunu da Maverdi, buranın ve

"günahın açığını ve gizlisini bırakın” (En’am: 120) âyetinin tefsirinde zikretmiştir.

"Allah’ın haram ettiği can da": Müslümanın veya sözleşmeli din gayrisinin canıdır. Hak’tan maksat da: Şeriatin iznidir.