6

Hak açığa çıktıktan sonra da seninle mücadele ediyorlar. Sanki göz göre göre ölüme sevk ediliyorlar.

"Hak hususunda seninle mücadele ediyorlar": Yani Bedir günü savaşmakta, çünkü onlar hazırlıksız çıktılar: Bize daha önce haber verseydin de hazırlık yapsaydık, dediler; savaşı terk etme hususunda izin almak için onunla mücadele ettiler.

"Hak açığa çıktıktan sonra":

Bunda da üç görüş vardır:

Birincisi: Onun farz olduğu açığa çıktıktan sonra.

İkincisi: Doğru olduğu onlar için açığa çıktıktan sonra.

Üçüncüsü: Senin ancak emirle hareket ettiğin onlar için açığa çıktıktan sonra.

"Mücadele edenler":

Hakkında da iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar Müslümanlardan belli bir gruptur, bunu da İbn Abbâs ile cumhûr, demişlerdir.

İkincisi: Onlar müşriklerdir, bunu da İbn Zeyd, demiştir. Buna göre onlarla mücadele etmesi tevhid demek olan hak hususundadır, savaşmada değildir. Birinciye göre de:

"Sanki göz göre göre ölüme sürülüyorlar” kavlinin manası şöyle olur: Çünkü ölüme sevk edilenin en zor hali, ölümü görmesi ve onu bilmesidir.

İbn Zeyd’in görüşüne göre de şöyledir: Sanki onlar İslâm’a davet edilirken ölüme sürükleniyorlar gibidirler, çünkü onu istemiyorlar.