30

Kâfirler görmediler mi ki, göklerle yer, ikisi de bitişik idiler de, biz onları ayırdık. Her canlıyı da sudan yarattık. Halâ iman etmiyorlar mı?

"Kâfirler görmediler mi (evelem yereilezine kefem)?": Yani bilmediler mi, demektir. İbn Kesir, elif ile lâm’ın arasında vav olmadan

"elem yereilezine keferu” okumuştur, Mekke halkının Mushaflarında da böyledir.

"Göklerle yer, ikisi de bitişik idiler de, biz onları ayırdık":

Ebû Ubeyde şöyle demiştir: Semavat (gökler) cemidir, yer ise tekildir, cem’in sıfatı tekil olarak gelmiştir; Araplar cemi ile tekil arasında ortaklık olduğu zaman böyle yaparlar. Retk de mastardır; tekile, ikile, çoğula, müzekkere ve müennese sıfat olur. Retk’in manası da: Deliği olmayan demektir.

Zeccâc da, mana şöyledir, demiştir: O ikisi delikli değildi, onları delikli yaptı. "Retkayni” dememesi, retk’in mastar olmasındandır.

Müfessirlerin bundan murat edilen şey hususunda da üç görüşleri vardır:

Birincisi: Gökler delikli değildi, yağmur yağdırmazdı; onu yağmurla bunu da bitkilerle deldi. Bunu Abdullah b. Dinar, İbn Abbâs’tan rivayet etmiş; Atâ’, İkrime ve bir rivayette Mücâhid, Dahhâk vd. de böyle demişlerdir.

İkincisi: Göklerle yer bitişik idi, Allahü teâlâ onları ayırdı. Bunu da el - Avfi, İbn Abbâs’tan rivayet etmiş; Hasen, Said b. Cübeyr ve

Katâde de böyle demişlerdir.

Üçüncüsü: O, yerden altı yer ayırdı, yedi oldu; gökten de altı gök ayırdı, o da yedi oldu. Bunu Süddi, şeyhlerinden, İbn Ebi Necih de Mücâhid’ten, demiştir.

"Her canlıyı sudan yarattık (vecealna minel mai külle şeyin hay)":

Muaz el - Kari, İbn Ebi Able ve Humeyd b. Kays, nasb ile "külle şey’in hayyâ” okumuşlardır.

Bu suda da iki görüş vardır:

Birincisi: O, bilinen sudur, mana da: Suyu her canlının hayatı için sebep kıldık, demektir. Bunu da çoğunluk, demiştir.

İkincisi: O, menidir, bunu da Ebû’l - Âliyye, demiştir.