18

Onlar da: "Seni tenzih ederiz. Senden başka dostlar edinmek bizim için olmaz (yaraşmaz). Ancak sen onları ve atalarını yararlandırdın, ta ki, zikri unuttular ve helak olan bir kavim oldular” dediler.

"Derler": Yani putlar,

"seni tenzih ederiz": Başkasına ibadet edilmekten Allahü teâlâ’yı tenzih ederler.

"Senden başka dostlar edinmek bize yaraşmaz": Onları dost bilmek,

Mana da şöyledir: Bize senden başkasına ibadet etmek yaraşmaz; artık nasıl bize ibadet edilmesini isteriz? Bu cevap, ibadeti onların emretmediğini gösterir. Ebû Abdurrahman Sülemi, İbn Cübeyr, Hasen, Katâde, Ebû Cafer, İbn Ya’mur ve Âsım el - Cahderi, nunun ref'i ve hinin fethi ile

"en nüttahaze” okumuşlardır. Sonra imanı terk etmelerinin sebebini zikredip:

"Fakat onları sen yararlandırdın” dediler: Yani Onlara uzun ömür ve bol rızık verdin, demektir.

"Ta ki, zikri unuttular": Yani Kur’ân’a imanı ve ondan öğüt almayı terk ettiler.

"Helak olan bir kavim oldular":

İbn Abbâs: Bur’u, helkâ ile tefsir etmiştir.

Başka bir rivayette de: Bur, Ezdiuman dilinde: Bozuk manasınadır, demiştir.

İbn Kuteybe de şöyle demiştir: O, bare yeburu’dan gelir ki, helak ve bâtıll olmaktır. Baret taam: Gıda satılmadı, demektir. Barel eyyim de: Evlenmemiş kadına rağbet edilmemektir. Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem, kızların evlerde kalmasından Allah’a sığınırdı.

Ebû Ubeyde de şöyle demiştir: Recülün burun ve kavmun burun denir ki, cemi ve tesniyesi yapılmaz. Şairin şu beytini delil getirmiştir:

Ey büyük Kralın elçisi, şüphesiz dilim,

Tutuktur, açılmadı, ben de helak olmuşum!

Recülün bair, şeklini de işitmiş bulunuyoruz, onların bazen "fail” veznini "fu’l” şeklinde cemi ettiklerini de görmüşüzdür; meselâ: Aiz ve ûz, şarif ve şürf gibi.

Müfessirler şöyle demişlerdir: O zaman kâfirlere:

"Sizi yalanladılar": Yani mabutlar: Onlar ilâhlardır, sözünüzü yalanladılar, demektir. Said b. Cübeyr, Mücâhid, Muaz el - Kari ve İbn Şenbuz da Kunbul’dan rivayet ederek, ye ile

"bima yekulun” okumuşlar; mana da:

"Seni tenzih ederiz bize yaraşmaz... “sözleriyle sizi yalanladılar, demektir. Bu, çoğunluğun görüşüdür.

İbn Zeyd de şöyle demiştir: Hitap mü’minleredir,

Mana da şöyledir: Müşrikler, sizin

"Muhammed Allah’ın elçisidir, demenizi yalanladılar.