23

Onların yaptıkları amele vardık, onu saçılmış / dağılmış toz yaptık.

"Vardık": Kastettik ve niyet ettik, demektir. Aslı şudur: Bir yere varmak, ona gitmeyi niyet etmekle olur.

"Yaptıkları amele": Yani hayır amellerine demektir.

"Onu toz kıldık": Çünkü şirkten sakınılmayan amel kabul olunmaz.

"Heba” üzerinde de beş görüş vardır:

Birincisi: Güneşte pencereden toz gibi görünen uçuşan şeylerdir, bunu Hazret-i Ali, Hasen, Mücâhid, Said b. Cübeyr, İkrime ve dilciler demişlerdir.

Mana şöyledir: Allah onların amellerini boşa çıkardı, toz duman etti.

İkincisi: O, dökülen sudur, bunu da İbn Ebi Talha, İbn Abbâs'tan rivayet etmiştir.

Üçüncüsü: O, rüzgarın savurduğu toprak ve ağaç kırıntıları gibi şeylerdir. Bunu da Atâ’ el-Horasani, İbn Abbâs’tan, demiştir.

Dördüncüsü: O, ateş alevlendiği zaman uçuşan kıvılcımlardır, düştüğü zaman yok olup gider. Bunu da Atıyye, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Beşincisi: O, hayvanların tırnağından yükselen şeylerdir, bunu da Mukâtil, demiştir. Mensur da: Dağılan, demektir.