104-HÜMEZE SÛRESİ

Mekke'de inmiştir. 9 ayettir.

Bu da ittifakla Mekki’dir.

Müfessir Hibetullah şöyle demiştir: Onun Medine'de indiği de söylenmiştir.

Müfessirler bunun belli bir şahıs hakkında mı yoksa genel olarak mı indiğinde ihtilaf etmiş, iki görüş belirtmişlerdir:

Birincisi: Belli bir şahıs hakkında inmiştir.

Sonra bunda da altı görüş vardır:

Birincisi: Ahnes b. Şerik, bunu da Ebû Salih, İbn Abbâs’tan rivayet etmiş: Süddi ile İbn Saib de böyle demişlerdir.

İkincisi: As b. Vail es - Sehmi, bunu da Urve, demiştir.

Üçüncüsü: Cemil b. Amir, bunu da İbn Ebi Necih, demiştir.

Dördüncüsü: Velid b. Muğire, bunu da İbn Cüreyc ile Mukâtil, demişlerdir.

Beşincisi: Ümeyye b. Halef, bunu da İbn İshak, demiştir.

Altıncısı: Übey b. Halef, bunu da Maverdi nakletmiştir.

İkincisi: O belli bir şahıs hakkında değil, genel olarak inmiştir. Bunu da Mücâhid, demiştir.

Bismillahirrahmanirrahim

1

Vay haline her arkadan çekiştirenin, çok ayıplayanın.

"Veylün liküllî hümezetin lümezeh":

Hümeze ile lümezede ikisi aynı manaya mıdır yoksa farklı mıdırlar diye iki görüş halinde ihtilaf etmişlerdir.

Birinci görüş: Onlar farklıdır,

sonra bunlarda yedi görüş vardır:

Birincisi: Hümeze: Gıybet eden, lümeze de: Ayıplayandır. Bunu da İbn Abbâs, demiştir.

İkincisi: Hümeze: İnsanı yüzüne karşı ayıplayan, lümeze de: Arkasından ayıplayandır. Bunu da Hasen, Atâ’ ve Ebû’l - Âliyye, demişlerdir.

Üçüncüsü: Hümeze insanlara lâf atan, lümeze de: İnsanların soylarına lâf atandır, bunu da Mücâhid, demiştir.

Dördüncüsü: Hümeze: Gözle ayıplayan, lümeze de: Dille ayıplayandır, bunu da Katâde, demiştir.

Beşincisi: Hümeze: İnsanlara eliyle işaret edip vurandır, lümeze de: Onlara diliyle eziyet edip söyleyendir. Bunu da İbn Zeyd, demiştir.

Altıncısı: Hümeze: Dili ile eziyet eden, lümeze de gözü ile işaret edendir. Bunu da Süfyan Sevri, demiştir.

Yedincisi: Hümeze: Gıybet edendir, lümeze de: insana yüzüne karşı dil uzatandır. Bunu da Mukâtil, demiştir.

İkinci görüş: Hümeze: Ayıplayan, dil uzatandır, lümeze de aynıdır. Hemz’in aslı: İtmektir, bunu da İbn Kuteybe, demiştir.

Zeccâc da şöyle demiştir: Hümeze ve lümeze: İnsanları arkadan çekiştiren ve onları küçük düşürendir. Şair de şöyle demiştir:

Sana rastladığım zaman istemeyerek yüzüme gülüyorsun,

Kaybolduğum zaman da beni iğneliyorsun.