44"Hani karşılaştığınız zaman Allah onları gözlerinizde az gösteriyor, sizi de onların gözlerinde azaltıyordu. Çünkü Allah işlenmesi gereken emri yerine getirecekti. Bütün işler, ancak Allah'a döndürülür". Bil ki bu Allahü teâlâ'nın, Bedir Günü'nde müslümanlara vermiş olduğu nimetlerin üçüncü nev'idir. Maksad şudur; "Uykuda meydana gelen o azlık, böylece onun uyamklıkohalinde de tahakkuk etmesiyle pekişmiştir" Keşşaf sahibi şöyle demiştir: ifâdesindeki iki zamirde, mef uldürler. Yanı, "Hani, size onları gösteriyordu " demektir. Kalîlen kelimesi ise, hal olduğu için mansubtur. Bil ki, "Allahü teâlâ, müşriklerin sayısını mü'minlerin gözünde azaltmış, aynı şekilde, mü'minlerin sayısını da müşriklerin gözünde azaltmıştır. Birinci azaltmadaki hikmet, Hazret-i Peygamber'in rüyasını tasdik edip doğru çıkartmak; yine, mü'minlerin kalblerinin kuvvetlenmesi ve düşmanlarına karşı olan cesaretlerinin de fazlalaşmasını temin etmek içindir. İkinci azaltmadaki hikmet ise şudur: Müşrikler, müslümanların sayısının az olduğunu görünce, hazırlanmak, teçhizatlanmak ve tedbir almak gibi meselelere fazla önem vermemişler; bu da, mü'minlerin onlara galip gelmesine sebep olmuştur. Buna göre şayet, Allahü teâlâ'nın, çok olanı az göstermesi nasıl caiz olur?" denilirse, biz deriz ki: "Dediğimiz bu şeye gelince, bu caizdir. Çünkü Allah görülme işini, onların hepsi hakkında değil, sadece bir kısmı hakkında yaratmıştır." Mutezile'ye gelince onlar da şöyle demişlerdir: "Muhtemeldir ki göz, tamamını idrâk etmekten men edildi, bunun önüne geçildi; yahut da, onların büyük bir kısmı son derece uzakta bulunuyordu, bu sebeple de görülmemişlerdir. Daha sonra Cenâb-ı Hak, "Çünkü Allah, işlenmesi gereken emri yerine getirecekti, yapacaktı " buyurmuştur. Buna göre eğer, "Bu söz, önceki ayette geçmişti; onun burada yeniden zikredilmesi sırf bir tekrar olmaz mı?" denilirse, deriz ki: Bu sözün önceki ayette zikredilmesinden maksat şudur: "Allahü teâlâ bu fiilleri, Hazret-i Muhammed'in nübüvvetinin doğruluğuna delil olacak bir biçimde, mü'minlerin müşriklere üstün gelmesi için yapmıştır, yaratmıştır. Bu ifadenin burada zikredilmesinden maksat ise, bu mezkûr mana değildir. Aksine maksat şudur: Cenâb-ı Hak burada, mü'minlerin sayısını müşriklerin gözlerinde azalttığını zikretmiştir. Böylece Cenâb-ı Hak burada, bunu müşriklerin hazırlık yapmak ve tedbir almak hususunda gevşeklik göstermelerine bir sebep olsun, böylece de bu, onların hayal kırıklığına yol açsın diye yaptığını beyân buyurmuştur. Daha sonra Cenâb-ı Hak, "Sürün işler, ancak Alan a döndürülür" buyurmuştur. Bu ifadeden gaye, dünya hallerinin bizzat maksud olmayıp, onlardan sadece ahiret için azık teşkil edecek şeylerin matlub olduğuna dikkat çekmektir. |
﴾ 44 ﴿