7"Andolsun ki, bunların çoğunun üzerine, o söz hak olmuştur. Artık bunlar, iman etmezler" Cenâb-ı Hak, peygamber göndermenin ya da kitap İndirmenin "inzar" için olduğunu beyan edince, hidâyete ermeyi gerektiren hidâyetin, peygambere ait olmadığına; ona düşenin "uyarma" olduğuna; buna rağmen uyarılanların pekçoğunun iman etmeyeceğine bir işarette bulunmuştur. Cenâb-ı Hakk'ın, "Andolsun ki, o söz hak olmuştur" ifadesiyle ilgili olarak bir takım izahlar yapılmıştır: a) Meşhur olan görüşe göre, buradaki "söz" ile kastedilen, Cenâb-ı Hakk'ın, "Andolsun, cehennemi senden ve onların içinden sana tâbi olanların hepsi ile dolduracağım" (sad. 85) ayetidir. b) Bu, "Benim ilmimde, falanın iman edeceği, falancanın da iman etmeyeceğine dair bilgi vardır. Dolayısıyla ben, bazıları hakkında "iman etmeyecek", bazıları hakkında da, "iman edecek" dedim. Dolayısıyla, böylece söz hak oldu. Yani, bu tahakkuk etti ve başkasıyla değiştirilmeyecek bir biçimde artık sübût buldu" manasındadır. c) Bundan maksad, "Allah'ın, ifâdesini peygamberlerin lisanında bulan ve delili de açık olan tevhîd, vb. şeyler gibi sözler hak oldu. Ama buna rağmen, onların ekserisi iman etmezler. Çünkü, delili dinlemek isteyen kimseye zaman verilmiştir; o husustaki delil ve burhan zuhur ettiğinde, onun iman etmesi beklenir. O şey tahakkuk edip, bazılarının iman etmesiyle de güçlenip kuvvetlenip, buna rağmen onların ekserisi iman etmeyince, o ekseriyetin iman etmelerini umma zamanı geçtiği için, böylece artık iman etmeyecekleri hususu ortaya çıkmış olur. Bir de, onlar, "söz" hak olduğunda iman etmeyip eski hallerini sürdürdüklerinde, eğer onlar burhandan daha açık bir şeyi istiyorlarsa, -ki bu, ayan beyan görmedir-; halbuki, ayan beyan görme halindeki ikrar ise imânı ifade etmez" demektir. Buna göre, ayetteki, "Bunların çoğunun üzerine" ifadesinin anlamı, "Kendisine davet ve burhanların ulaşmadığı kimseler azdır. Binâenaleyh, kendisinden iman sudur etmeyen kimselerin çoğuna bu söz hak oldu" şeklinde olur. Bu mana, birinci ve ikinci izaha göre de açıktır. Çünkü, kâfirlerin ekserisi, iman etmeksizin küfürleri üzere ölmüşlerdir. Bu hususta yapılabilecek bir dördüncü izah da "Onların ekseri üzerine, dünya azabı hak oldu. Çünkü onlar iman etmeyecekler" denilmesidir ki, bu mana da birinci İzaha yakın bir manadır. |
﴾ 7 ﴿