4

"Hakikat şudur ki, bizim avanaklarımız, Allah'a karşı pek aşın yalanlar söylüyormuş"

(......) maddesi, akıl hafifliği demek olup, (......) kelimesi de, zulümde ve başka şeylerde haddi aşmak demektir. Nitekim, oruçlu İken, çok aşırı bir şey söylediği için denilmesi de buraya racidir.

Bil ki, haddi aşmak demek olup, Kur'ân'ın lafzında da, (Allah'ın sıfatlarını) nefyetme veya müsbet (yani, Allah'a bir takım sıfatlar nisbet etme) hususunda haddi aşmanın kastedildiğine dair hiçbir şey bulunmayınca, bu durumda, her iki hususun da kınanmış olduğu ortaya çıkmış olur. Binâenaleyh, nefy hususunda haddi aşmak, (Cenâb-ı Hakk'ı) mutlak muattal bırakmaya, ta'tîle; isbat hususunda haddi aşmak da, teşbihe ve Allah'ın şerikleri, eş ve çocuğunun bulunduğunu söyleme neticesine götürür ki, her iki durum da Jaloâ 'dır, yani haddi aşmadır, mezmûmdur, kötüdür.

Dördüncü Nev: Cenâb-ı Hakk'ın