18

"Karanlığa yöneldiği zaman geceye, teneffüs ettiği dem sabaha kasem olsun..."

buyurmuştur. Dil alimleri (......)'nin "ezdad"dan olduğunu söylemişlerdir. Nitekim, gece geldiği zaman ifadesi kullanılır, gittiği zaman da bu ifade kullanılır. Dilciler, bu kelimenin, "gitme..." manasına geldiği hususunda, el Accâc'ın şu beytini delil olarak getirmişlerdir.

"Derken, onun sabahı açılıp da, ortaya çıktığında ve gecesinin karanlığı sıyrılıp da çekip gittiğinde..."

Ebû Ubeyde de, bu kelimenin, "geldi" anlamında kullanıldığına dair şu beyti delil olarak getirmiştir: "Yönelip geldiği zaman, gecenin yollan ve vasıtaları..."

Sonra o dilcilerden kimileri, ayette geçen (......) kelimesi ile, "gece geldi" manasının kastedildiğini; zira, böyle olması halinde, yeminin, gecenin gelişine olduğunu, bunun da, Cenâb-ı Hakk'ın ifâdesinden anlaşıldığını söyledikleri gibi, gecenin gitmesine de kasem edildiğini, bunun da ayet-i kerimedeki ifadesinden anlaşıldığını söylemişlerdir.

Kimileri de, "Hayır, ayetteki ifadesiyle, "gitti..." manası kastedilmiştir. Ayetteki,cümlesinin manası ise, "sabahın ışığı uzayıp, kemale erdiğinde..." demektir" demişlerdir. O halde bu tefsire göre tabiri, sabah vaktinin ilk doğuşuna bir işaret olup, bu tıpkı ayetlerinin anlattığı gibi olmuş olur. ifâdesi de sabahın en mükemmel biçimde tulü edişine bir işaret olmuş olur. Dolayısıyla da, burada bir tekrar bulunmamış olur.

Cenâb-ı Hakk'ın, ifâdesindeki anlamında olup, böylece bu ifade de tıpkı (Muddesir, 34) ifâdesi gibi olmuş olur.

Ayetteki bu mecazın keyfiyeti hususunda ise şu iki izah yapılmıştır:

a) Sabah vakti geldiğinde, onun gelmesiyle bir rahatlık, bir huzur, bir sürür gelir. Bu da mecazen, onun nefesi, onun canı kabul edilmiştir de, böylece de, "sabah teneffüs ettiğinde..." denilmiştir.

b) Bu karanlık gece, hiç hareket etmeden ve kalbi hüzünle dopdolu olan belaya duçar ve hüzünlü birisine benzetilmiştir. Binâenaleyh bu kimse bir nefes aldığında bir rahatlık hissedecektir. İşte ayette de, sabah vakti olunca, böylece gece sanki bu kederden, bu hüzünden kurtulmuş da, dolayısıyla onun bu hali, nefes alma tabiri ile ifade edilmiştir. Ayetteki bu istiare, çok hoş olan bir istiaredir.

Kasemin Konuları

Bil ki, Allahü teâlâ, kendisine kasem edilenlerden bahsedilince, bunun peşinden "muksemun aleyhi", yani hakkında kasem edileni de getirerek,