17

"O geceye ve onun derlenip toparlandığı şeye ... yemin olsun"

ifadesine gelince,

“Veseka” Kelimesi Hakkında:

Dilciler şöyle demektedirler: “Veseka” kelimesi, "topladı" anlamındadır. Ölçülen tartılan ve bir araya getirilmiş olan yiyeceklere, vesk denilmesi de bu anlamdadır. Daha sonra bu kelime, "yük"e verilen ad olmuştur. Daha sonra, "bir araya gelip toplandı" anlamında, “İstevsekati'l-ibilu” "Çoban o develeri topladı" anlamında da “Er-rai yesikuha” ifâdeleri kullanılır. Keşşaf sahibi şöyle der: Arapça'da, “Vesekahu, Fetteseka, Vestevseka” kelimeleri kullanılır ki, "ifte'ale ve istef'ale" babının mutavaat olarak kullanılması hususunda bu fiilin bir benzeri de “İttesea vestevsea” "genişledi" ifadesidir.

Manaya gelince

Kaffâl şöyle demektedir: Müfessirlerin görüşlerinin tümü, onların, Cenâb-ı Hakk'ın “Vemâ veseka” ifadesini, "yıldız, canlılardan geri dönüşleri ve haşeratın yuvalarına rücu etmeleri gibi, gecenin toplayıp kapsadığı şeylerin tümünü ifade etmesi" manasına aldıklarına delalet eder. Sonra, ayetin bu ifadesi, gecenin bunları kapsayışından dolayı, tüm bu nesnelere işaret olmuş olması muhtemeldir. Buna göre Cenâb-ı Hak adeta, bütün mahlukata yemin etmiş gibi olur. Ve bu tıpkı Cenâb-ı Hakk'ın, "Hayır, gördüğünüz ve görmediğiniz her şeye yemin ederim... " (Hakka, 69/38-39) ayeti gibi olmuş olur.

Said ibn Cübeyr ise, bu ifadeye, "geceleyin yapılanlar" manasını vermiştir. Bu sebeple, Kaffâl, "Bu ifadenin, Cenâb-ı Hakk'ın kullarının teheccüdleri olması muhtemeldir. Zira Allahü teâlâ, bununla, seher vaktinde istiğfarda bulunan kullarını medhetmiştir. Bu sebeple, Cenâb-ı Hakk'ın bunlara, bu kulların fiillerine yemin etmiş olması muhtemeldir" demiştir. Biz, gecenin bütün bunları içine aldığını söyledik. Zira gecenin karanlığı, dağları, denizleri, ağaçları ve bütün canlıları sarıp kuşatmaktadır. Bu sebeple pek yerinde olarak gece, bütün bunları içine almıştır" denilebilir.

Cenâb-ı Hakk'ın,